Qilishning lingvostilistik muammolari

ҲАДДИНГДАН ОШСАНГ МОЗОРГА БОР! 
Мавлоно Алишер Навоий яшаган замонда авом халқ бевош бўлиб, 
ўғрилар, жоҳилу қўполлар кўп экан. Улар шариат қонунларидан қўрқмас 
эканлар, Алишер Навоий вазир бўлгандан сўнг жами сайру томошалар 
мозор бошида ўтказилсин, деган фармони олий чиқарибди. Зеро, бундан 
мақсад, халойиқ мозор бошига боргач, ўтган ота-она, қавму 
қариндошларининг қабрларини кўради, атрофларини супуради, тозалайди, 
обод қилади, гул ва кўчатлар экади. Ана шу юмушларни қилаётганда, 
инчунун, охири бизларнинг ҳам келар еримиз шу жой бўларкан-да, деб 
ўйлайди ва шу тариқа инсофга киради. Ушбу фармон Алишер Навоий 
ўйлагандай мева бера бошлабди. Қабристонларга одамлар боравериб, у 
ерларни обод қилибди. 
Энди гапни бу ёқдан эшитинг. Ҳирот шаҳрида учта қароқчи бор эди. 
Энг катта ўғрибоши Кали Ҳожи дегани икки йил бурун қазо қилган эди. 
Эрта “Қизил гул” сайли деган кечаси ўша учала ўғри бир бойнинг 
ҳовлисини босишни маслаҳат қилибдилар. Улардан бири бундоқ дебди: 

---

82 
-
Оғайнилар, фармонга мувофиқ эртанги сайил мозор бошида 
ўтади. Сайилга борайлик, ишни сўнги кечага қолдирсак ҳам бўлади. 
Бу маслаҳат шерикларига маъқул тушибди. Эрталаб учала ўғри 
оломонга қўшилиб мозорга борибдилар. Эҳ-ҳа, одамлар азондан келиб ҳар 
бири ўз қавму қариндошларининг қабрларини зиёрат қилиб, супуриб 
сидириб, гул-кўчатлар экиб юрибдилар. Ҳалиги ўғрилар бир-бирига қараб, 
тўғри Кали Ҳожининг қабри устига борибдилар. Қарабдиларки, гўр чўкиб, 
ундан шўра, қамиш ўсиб ётибди. Бир вақтлар бирга нон-туз еганмиз, деб 
гўрнинг атрофини тозалаб, шўра қамшларини ўриб ташлаб, уёқ-буёғини 
тузатибдилар, сўнг аввал маслаҳат берган каттароқ ўғри хўрсиниб дебди: 
-
Эй оғайнилар, мана ўғрилик билан ном чиқарган Кали 
Ҳожининг охир-оқибати, эрта биз билан сиз ҳам ўлармиз-у, бундан беш 
баттар бўламиз. Одамлар бу лаънатилар молу мулкимизни талаган эдилар, 
деб гўримизни тепкилаб ўтадилар. Келинг энди ўғирликни ташлаб қолган 
умримизни ҳалол ишлаб ўтказайлик, шояд бизларнинг гуноҳимизни 
кечиришса. 
Шу бўлибди-ю, ўғрилар ўзларини меҳнатга урибдилар. Ана ўшандан 
бошлаб халқ орасида “Ҳаддингдан ошсанг мозорга бор”, деган нақл қолган 
экан[“Эл деса Навоийни” 1991;22].