Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

. Termal suvdan muttasil foydalanish sxemasi,  
1
- quduq; 
2
- bak-akkumulyator; 
3
- issiq suv ta’minot nasosi. 
Debiti  1500  m
3
/sutka  bo‘lgan  quduq  suv  temperaturasi  60-65
0
  C  holatida 
issiqlik  suvi  bilan  yashash  mikrorayonini  yoki  shahar  tipidagi  poselokning  1400 
kishisini ta’minlashi mumkin. 

---

156 
 
Geotermal  suvlar  temperaturasi  50
0
  C  dan  past  hollarda  ham  issiqlik  suv 
ta’minoti  tizimida  qo‘llanilish  mumkin,  lekin  ularni  iste’molchiga  berishdan  oldin 
qozonlarda issiqlik nasoslari yordamida (qizdirish) isitish lozim bo‘ladi. 
Qishloq  xo‘jaligida  yerning  chuqurlikdan  issiqligidan  foydalanishning  ulkan 
istiqbollari  ochilmoqda,  bularga  issiqxonalarni  va  parniklarni  (meva,  sabzavot, 
gullarni) isitish imkoniyatlari kiradi. Bu maqsadlar uchun termal suv temperaturasi 25 
.... 100
0
 C ga teng bo‘lishi yetarlidir. 
Bu  maqsadda ushbu  misolni keltirish  mumkin. 1  ga issiqxonani  yil davomida 
istish  uchun  o‘rtacha  1600-1700  t  shartli  yoqilg‘i  zarur,  shu  bilan  birga  bitta  quduq 
2000-2500  m
3
/sutka  debitda  va  65-70
0
S  termal  suv  yordamida  2  ga  issiqxonani 
isitishga  yetarlidir  va  unda  300-350  t  toza  meva-sabzovotni  yiliga  yetishtirish 
mumkin. 
Tabiiy  issiqlikdan  foydalanish  iqtisodiy  imkoniyatlari  himoyalangan  grunt 
uchun yaqqol seziladi. 
Geotermal suvlarni ishlatishning o‘ziga xos qiyinchiliklari ham mavjud. Bunga 
sabab ularning ko‘pmi-ozmi darajada minerallashgani va gazga to‘yinganligidir. Bu 
omillar  metall  jismlar  emirilishiga  (korroziyasi)  intensivlashuviga  olib  keladi.  Eng 
agressiv  termal  suv  tarkibida  aralashmasi  va  karbonat  angidrit  gazi,  kislorod 
aralashmasi kuzatiladi. 
Korroziyani  pasaytirish  va  qirindi  hosil  bo‘lishiga  qarshi  agressiv  gazlar  va 
tuzlarni  (SaSO
3
,  SaSO
4
  va  b.)  yo‘qotishga  harakat  qilinadi  yoki  korroziyaga  qarshi 
ingibitorlar va qirindiga qarshi reagentlar (natriy silikati, natriy fosfat geksometan va 
b.) aralashtiriladi. 
Ishlatilgan geotermal suvlar atrof-muhitga chiqarib tashlasa sun’iy suv havzasi 
hosil  qiladi.  Suvda  erigan  moddalarning  chegaraviy  ruxsat  berilgan  normativ 
talablarni  qanoatlantirish  uchun  qo‘shimcha  ravishda  ularning  tozalash  zaruriyati 
tug‘ilishi  mumkin.  Bunday  hollarda  ularga  qo‘shimcha  chora-tadbirlar  qo‘llaniladi 
(suv  qo‘shish,  qayta  tozalash  va  h.k.)  toza  ekologik  nuqtai-nazardan  samarali 
ishlatilgan  geotermal  suvlarni  ekspluatatsiya  qilinayotgan  quduqdan  1-2  km 

---

157 
 
masofada  yana  qayta  yer  qatlamining  suv  gorizontigacha  yuborish  zarur. Bunda  yer 
osti suv qatlami bosimi va debiti doimiyligi ta’minlanadi. 
O‘zbekistondagi  geotermal  suvlardan  foydalanish  ishlari  dam  olish  binolarni, 
issiqxonalarni va parniklar isitishida boshlab yuborildi.      
Jahon  tajribasi  ko‘rsatishicha  ko‘pgina  mamlaktlarda  va  regionlarda  energo 
ta’minot muammosini yer geotermal suvlarning hisobiga qondirib kelmoqda. 
Masalan,  Ispaniyada  gidravlik  va  geotermal  energiyalari  hisobiga  to‘lig‘icha 
elektr va issiqlik energiyalariga bo‘lgan talabni bajarib kelmoqdalar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

158