Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti til va adabiyot ta

ERGASH GAPLI QO‘SHMA GAPLARDA TINISH BELGILARINING ISHLATILISHI

Ergash gaplarning bosh gapga bog‘lanish yo‘llari va tinish belgilari bilan ajratilishini uch qismga bo‘lish mumkin:

I.Ergash gaplarning tobe bog‘lovchilari orqali bosh gapga bog‘lanishi va vergul bilan ajratilishi.

1.Agar ergash gaplar bosh gapga shuning uchun, chunki, go‘yo bog‘lovchilari orqali bog‘lansa, vergul shu bog‘lovchilardan oldin qo‘yiladi:

Har kun ortar ko‘zlarimda nur,

Shuning uchun yo‘q aslo g‘amim (H.O)

2.Ergash gap bosh gapga –ki bog‘lovchisi orqali bog‘lansa, vergul shu bog‘lovchidan so‘ng qo‘yiladi: Bu xonaga shunday jimlik cho‘kkanki, go‘yo unda hayot butunlay yo‘q.

3.Ergash gap bosh gapga bog‘lovchi sifatida qo‘llangan deb orqali bog‘lansa , vergul shu so‘zdan keyin qo‘yiladi: Orqada kelayotgan ayollar yetib kelsin deb, Tansiq mashinani ancha berida to‘xtatdi.

II. Agar ergash gapning kesimi ravishdosh yoki shart fe’li orqali ifodalansa, vergul kesim vazifasidagi ana shu fe’l shakllaridan keyin qo‘yiladi: Gulnor bu yerga kelsa, Nuri darhol biron yumush qildirar edi. Daryo qancha chuqur bo‘lsa, u shuncha sekin oqadi.

III.Ergash gapning kesimi sifatdosh bilan ifodalanishi mumkin, bunda sifatdosh uchun, sari, sayin, chog‘, payt kabi so‘zlar bilan birikadi. Bu holda vergul ergash gapning sifatdosh bilan ifodalangan kesimiga qo‘shilib kelayotgan ana shu vositalardan so‘ng qo‘yiladi: Hammamiz dalaga yo‘l olgan chog‘da, katta to‘y tusini oladi qishloq.

Ba’zan sifatdosh o‘rin-payt yoki chiqish kelishigi qo‘shimchalarini ham olib keladi. Bunda vergul kelishik qo‘shimchasini olgan sifatdoshdan keyin qo‘yiladi: Nuri gapga e’tibor qilmaganidan, Yormat endi qiziga qarab so‘zlay boshladi.