Qarshi muhandislik iqtisodiyot

16.6-rasm. Ionizatsion 
vakuummetr sxemasi. 
16.7-rasm. Ionizatsion manometr 
sxemasi 
Qizdirilgan katodli ionizatsion vakuummetr orqali 133,32* 10
-1
dan 133,32 • 
10
-8
Pa (10
-3
...10
-10
mm sim. ust) gacha vakuummetrlarni o‘lchash mumkin. 
Ionizatsion manometrlar texnik asboblar sifatida ishlab chiqarish sharoitlarida 
Ko‘llanilmaydi, lekin laboratoriyalarda keng qo‘llaniladi. 

---

89 
16.7- rasmda radioizotop ionizatorli gaz bosimini o‘lchash asbobining 
prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. 
Asbobning ishlash prinsipi ionizatsion kamera orqali oqadigan tokning 
kameradagi gaz bosimiga bog‘lanishiga asoslangan. Bunday holda o‘lchanayotgan 
bosim uncha katta bo‘lmaganda va radioizotop manometrlarning o‘lchami ham 
uncha katta bo‘lmaganda zarrachaning 1 sm uzunlikdagi yo‘lda eng katta 
ionlashtiruvchi qobiliyatiga ega bo‘lgan α- nurlanishdan foydalanish samaralidir. 
Agar ionlashtiruvchi kamera o‘lchamlari α-zarrachalar bosib o‘tgan yo‘l 
uzunligidan keskin kichik bo‘lsa, unda manfiy zaryadlangan kollektorda ion toki 
kuchi bosimning chiziqli funksiyasi bo‘ladi, ya’ni 
,
P
К
J


(16.7) 
bunda
Р
— bosim; 
К
— asbob doimiysi, 
Ionizatsion kamera 2 vakuum o‘tkazmaydigan g‘ilof 1 ichida joylashgan, u 
naycha 4 yordamida bosimi (vakuumi) o‘lchanishi zarur bo‘lgan bo‘shliq bilan 
bog‘lanadi. Gaz radioaktiv manba 3 bilan α-zarralar orqali nurlantiriladi. Radiy, to-
riy, poloniy, protaktiniy izotoplari nurlantiruvchi bo‘lib xizmat qiladi. 
Kamerada ionlar kollektori 8 joylashgan. Ta’minlash kuchlanishi o‘zgarmas 
tok manbaidan simlar 5 orqali amalga oshiriladi. Ionlar kollektori kamera 
devorlariga nisbatan manfiy potensialga ega. Ion toki kuchaytirgich 6 bilan 
kuchaytiriladi va bosim birliklarida darajalangan asbob 7 bilan o‘lchanadi. Asbob 
1∙10
3
Pa (10
-2
—10 mm simob ustuni) diapazonda absolyut bosimni o‘lchashga 
mo‘ljallangan. 
Bunday manometrlar kam inerdionligi, gisterezisning yo‘qligi, ko‘rsatishlarni 
masofaga osonlik bilan uzatish va o‘lchash diapazonini o‘zgartirish mumkinligi 
bilan ajralib turadi.