Qarshi muhandislik iqtisodiyot

∆Х
= - 1.2°С, nisbiy xatolik (3.4) 
formula bo‘yicha b = -0,5%, keltirilgan xato (3.6) formula bo‘yicha 
j
=- 0,4%. 
Xatolik qiymati o‘lchash asbobi aniqligini, demak, o‘lchash natijasini ham 
xarakterlaydi. O‘lchash aniq bo‘lishi uchun xatosi kichik bo‘lgan asboblardan 

---

18 
foydalanish lozim. Ammo xatosiz asboblar tayyorlash mumkin emas. Xatosi kichik 
bo‘lgan asboblar bilan ishlashda katta ehtiyotkorlik talab etiladi. Texnik 
o‘lchashlar uchun belgilangan qiymatdan oshmaydigan yul qo‘yiladigan xatosi bor 
asboblardan foydalaniladi. 
Asbob ko‘rsatishining standartlar yo‘l qo‘yadigan eng katta xatoligi yul 
qo‘yiladigan xatolik deyiladi. Xatolik mikdori o‘lchashlar olib borilayotgan tashqi 
muhitga (atrof-muhit temperaturasi, atmosfera bosimi, tebranish va boshqalarga) 
bog‘liq bo‘lgaii sababli asosiy va qo‘shimcha xatoliklar tushunchalari kiritiladi. 
O‘lchash asbobi uchun texnik sharoitlar imkon bergan, maxsus yaratilgan 
normal ish sharoitida yul qo‘yilgan xato asosiy xatolik deyiladi. Atrof-muhitning 
normal holati deb 2°С temperatura va 101325 N/m
2
(760 mm sim.ust.) atmosfera 
bosimi qabul qilingan. Tashqi sharoit o‘zgarishining asboblarga bo‘lgan ta’siridan 
kelib chiqqan xato qo‘shimcha xatolikdir. O‘lchov asboblarining sifati ularning 
xatoliklaridan tashqari asboblar variatsiyasi, sezgirligi va sezgirlik chegarasi bilan 
xarakterlanadi. 
Bir kattalikni ko‘p marta takroriy o‘lchashlar natijasida asbob ko‘rsatishlari 
orasidagi eng katta farq o‘lchov asbobining variatsiyasi deyiladi. Variatsiya 
o‘lchanayotgan kattalikni ma’lum bir mikdorgacha asta-sekin oshirib va 
kamaytirib aniqlaydi. Variatsiya o‘lchov asbobining mexanizmi, oraliqlari, 
gisterezisi va boshqa qismlardagi ishqalanishi sababli kelib chiqadi. Variatsiya 
(YE) o‘lchov asbobi shkalasi maksimal qiymatining protsenti hisobida ifodalanib, 
asosiy yo‘l qo‘yiladigan xatolik qiymatidan oshib ketmasligi lozim: 
=
∆
∗ 100% ,
(3.7) 
bu yerda