Qarshi muhandislik iqtisodiyot

absolyut o‘lchash 
deb ataladi. 
Masalan, shtangensirkul yordamida bajarilgan o‘lchashlar absolyut o‘lchashdir, 
chunki unda o‘lchanayotgan kattalik kiymati bevosita olinadi. 
Biror kattalikning shu ismli birlik rolini o‘ynayotgan kattalikka nisbatini 
o‘lchash yoki kattalikni shu ismli birlik kattalik deb kabul kilingan kattalik 
bo‘yicha o‘lchash 
nisbiy o‘lchash 
deb ataladi. Masalan, optmetr yoki pishangli 
skoba yordamidagi o‘lchashlar nisbiydir: avval oxirgi o‘lchov yoki oxirgi o‘lchov 
bloki qo‘yiladi va o‘lchash vositalari shkaladagi ko‘rsatkich nolga teng bo‘ladigan 
qilib sozlanadi, so‘ngra o‘lchanadigan detalni joylashtiriladi va sanoq olinadi, ya’ni 
strelka detal o‘lchamining oxirgi o‘lchov yoki blokniig ma’lum o‘lchamidan 
chetga chikishini ko‘rsatadi. Temperaturani termoelektr effektdan foydalanishga 

---

14 
asoslangan o‘lchash yoki massani tortish usuli bilan, ya’ni massaga proporsional 
bo‘lgan og‘irlik kuchidan foydalanish usuli bilan o‘lchash ham nisbiy o‘lchashdan 
iborat. Nisbiy o‘lchashdan katta aniqlik zarur bo‘lgan xollarda foydalaniladi. 
O‘lchashlar o‘lchash prinsipini aniklab beradigan fizik xodisalarga asoslanib olib 
boriladi. Masalan, moddaning kengayishi bo‘yicha temperaturani o‘lchash, 
muvozanatlashtiruvchi suyuqlik ustunining ko‘tarilishi bo‘yicha vakuumni 
o‘lchash. O‘lchashning biror prinsipini amalga oshirish uchun turli texnik vositalar 
ko‘llaniladi. O‘lchashlarda ko‘llaniladigan va normallashgan metrologik 
xossalarga ega bo‘lgan texnik vositalar o‘lchash vositasi deyiladi. O‘lchash 
prinsipini va vositasini belgilab beradigan usullar majmui o‘lchash usuli deyiladi. 
O‘lchashlarda
bevosita (to‘g‘ridan-to‘g‘ri) baholash, differensial
,o‘lchov 
bilan 
taqqoslash
va