Qarshi muhandislik iqtisodiyot

 
16.2-rasm. Tenzometrik shzgartkich sxemasi. 
Tenzodatchik elektr ko‘prik sxemasiga qarshilikni o‘lchash uchun ulanadi. 
Ko‘prikning shkalasi bosim birliklarida darajalanadi. 
Tenzometrlarning afzalliklari: elektr qarshilikning bosimga bo‘lgan 
bog‘lanishi chiziqli, inersionlik darajasi kichik, asboblarni o‘lchash qiyin bo‘lgan 

---

86 
yerlarga joylashtirish mumkin, xato ±2% dan oshmaydi. Uning kamchiliklari: 
sezgirlik miqdori juda kichik, temperatura o‘zgarishiga bog‘liqlik. Qarshilik 
manbmetrlari bosimni o‘lchashda sanoat texnologik qurilmalarida kam qo‘llanadi. 
Yuqorida ko‘rsatilgan prinsip bo‘yicha ishlaydigan EDD-22 tenzomanometr 
0,1 dan 0,6 MPa gacha bo‘lgan bosimlarni o‘lchash uchun mo‘ljallangan. 
Sig‘imli manometrlarning 
ishlash prinsipi bosim o‘zgarishi bilan yassi 
kondensator qoplamlari o‘rtasidagi masofani o‘zgartirish natijasida uning 
sig‘imining o‘zgarishiga asoslangan. Sig‘imli manometrning prinsipial sxemasi 
16.3-rasmda keltirilgan. O‘lchanayotgan bosim asbobga naycha 1 orqali keladi va 
membrana 2 orqali qabul qilinadi. Membrana 2 va elektrod 3 kondensator 
qoplamlarini hosil qiladi. Kondensator esa o‘lchash sxemasi klemma 4 lar orqali 
ulanadi. Kondensator sig‘imi qoplamlar o‘rtasidagi masofaga bog‘liq: 
.
l
S
C



(16.3) 
bunda
S
—qoplamalar yuzi. ε — qoplamalar orasidagi muhitning dielektrik 
singdiruvchanligi; 
l
—qoplamalar urtasidagi masofa. 
16.3-rasm. Sig‘imli manometr sxemasi. 
Bosim ta’sirida membrana egilib, elektrod 3 ga yaqinlashadi. Membrananing 
egilishi natijasida l masofa o‘lchanayotgan bosimga nisbatan proporsional 
o‘zgaradi. Qoplamalar yuzi va dielektrik singdiruvchanlik o‘lchash protsessida 
o‘zgarmaydi. Shuning uchun (15.3) ifodani quyidagicha yozish mumkin: 
,
l
К
C

(16.4) 
bunda 
.



S
К
Shunday qilib, kondensator sig‘imi o‘lchanayotgan bosimga proporsionaldir. 
Sig‘imli manometrlarning ko‘rsatishiga atrof- muhitning temperaturasi ta’sir 
qiladi. Chunki temperatura o‘zgarishi natijasida qoplamalar o‘rtasidagi masofa 
o‘zgaradi. Sig‘imli manometrlarning yana bir kamchiligi parazitik sig‘imlar 
ta’siridir. O‘lchash xatoligi asbob shkalasining ±1,5 . . . 2% idan oshmaydi.