Qarshi muhandislik iqtisodiyot

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., Gulyamov Sh.M. Texnologik 
jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish. –Toshkent: O‘qituvchi, 2011. 
2. B.E. Muhamedov. Metrologiya, texnologik parametrlarni o‘lchash usullari 
va asboblari. – Toshkent: O‘qituvchi, 1991. 

---

77 
14-Maruza: Deformatsiyalanishga asoslangan bosim o‘lchash vositalari. 
Deformatsiyalanishga asoslangan bosim o‘lchash vositalarining sezgir 
elementlari. 
Reja: 
1.Elastik sezgir elementlar. 
2.Naychasimon prujinali asboblar. 
 
Prujinali asboblarning ishlash prinsipi bosim kuchi ta’sirida turli elastik 
elementlarning deformatsiyasi yoki ularning kuchini o‘lchashga asoslangan. 
Elastik elementda bosim kuchi ta’sirida vujudga keladigan deformatsiya natijasida 
o‘lchov asbobining strelkasi to‘g‘ri chiziqli yoki burchakli shkala bo‘yicha surilib, 
bosim miqdori R ni ko‘rsatadi. 
Prujinali asboblarning o‘lchash aniqligi yuqori bo‘lishi uchun ulardagi 
elastik elementlarning elastiklik moduli va termik kengayish koeffitsiyentlari kam 
bo‘lgan materiallardan tayyorlangan bo‘lishi va ulardagi gisterezis va qoldiq 
elastik hodisalari bo‘lmasligi talab qilinadi. 
Prujinali asboblar ortiqcha bosim, siyraklanish, bosim farqi va shu kabilarni 
o‘lchash uchun keng qo‘llaniladi. Keng tarqalgan elastik sezgir elementlar 14.1-
rasmda tasvirlangan, ularga naychali prujinalar (14.1-rasm, a) silfonlar (14.1-rasm, 
b) yassi va gofrirovka qilingan membranalar (14.1- rasm, v, g), membranali 
qutichalar (14.1- rasm, d) bikr markazli bo‘shashgan membranalar (14.1- rasm, ye) 
kiradi. 
Statik 
xarakteristikaning 
shakli 
va 
tikligi 
sezgir 
elementning 
konstruksiyasiga, materialga va temperaturaga bog‘liq.