Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «sohaning texnologik o’lchashlari va asboblari» fanidan ma’ruzalar matni

Manometr — absolyut va ortiqcha bosimni o’lchaydi;

Barometr — atmosfera bosimini o’lchaydi;

Vakuummetr — berk idish ichidagi suyuqlik va gaz bosimining kamayishi (siyraklanishi) ni o’lchaydi;

Monovakuummetr — ortiqcha bosim va bosim kamayishini o’lchaydi;

Naporomer—kichik kiymatli ortiqcha bosimni o’lchaydi;

Tyagomer — kichik qiymatli siyraklanishini o’lchaydi;

Tyagonaporomer — kichik qiymatli bosim va siyraklanishlarni o’lchaydi;

Differensial monometrlar — ikki bosim ayirmasini (bosim o’zgarishini) o’lchaydi.



Nazorat savollari:

1. 
   Bosim nima?
   
2. 
   Bosimning qanday turlari mavjud?
   
3. 
   Bosim o’lchash asboblari ishlash prinsipiga ko’ra qanday turlarga bo’linadi?
   
4. 
   O’lchanadgan kattalik turiga ko’ra bosim o’lchash asboblari qanday turlarga bo’linadi?
   

13-Mavzu: SUYUQLIKLI BOSIM O‘LCHASH ASBOBLARINING TUZILISHI VA VAZIFASI.


Reja:

1. 
   Suyuqlikli bosim o’lchash asboblar
   
2. 
   Qalqovichli difmanometrlarning ishlash prinsipi.
   
3. 
   Qo’ng’iroqli manometrlar.
   
4. 
   Halqali bosim o’lchash asboblari.
   

Suyuqlikli bosim o’lchash asboblar. Bu asboblarning ishlash prinsipi o’lchanayotgan bosimning suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi bilan muvozanatlashishiga asoslangan. Asboblar turli ish suyuqliklari, ko’pincha simob, transformator moyi, suv va spirt bilan to’ldiriladi.
A sboblarda tutash idishlar prinsipi qo’llaniladi. Ularda ish suyuqligi sathlari ular ustidagi bosim teng bo’lganda mos tushadi, bosim teng bo’lmaganda esa, suyuqlik sathi shunday holatni egallaydiki, bir idishdagi ortiqcha bosim boshqa idishdagi suyuqlikning ortiqcha ustunining gidrostatik bosimi bilan muvozanatlashtiriladi. Ko’pgina suyuqlikli monome­trlar ish suyuqligining ko’rinadigan sathiga ega. O’sha sath bo’yicha ko’rsatishlarni bevosita yozib olish mumkin. Shunday suyuqlikli asboblar gruppasi borki, ularda ish suyuqligining sathi bevosita ko’rinib turmaydi. Sathning o’zgarishi po’kakning siljishiga olib keladi yoki boshqa qurilma xarakteristikalarining o’zgarishiga olib keladi. Bu xarakteristikalar yo raqamli qurilmalar yordamida o’lchanayotgan kattalikning bevosita ko’rsatishini, yoki uning qiymatini o’zgartirish va masofaga uzatishni ta’minlaydi.
Suyuqlikli asboblarning ba’zi xillarini ko’rib chiqamiz.