Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 

---

119 
Ma’ruza-№10. Plastinasimon va spiralsimon IAA. 
Reja: 
4.
Plastinali issiqlik almashgichlar. 
5.
Spiralsimon issiqlik almashgichlar.
6.
Issiqlik almashinish qurilmalarini konstruksiyalari. 
 
Tayanch so’zlar va iboralar: 
plastinali issiqlik almashgich, spiralsimon 
issiqlik almashgich,
 
issiqlik hisobi, konstruktiv hisoblash, gidravlik hisoblash.
 
 
Plastinali issiqlik almashgichlar.
Bunday uskunalar yupqa metall 
listlardan tayyorlangan bir necha qator parallel qat-qat burma qilingan 
plastinalardan tuzilgan bo‘ladi (1-rasm). Plastinalar o‘rtasidagi kanallar ikki 
guruhga bo‘linadi: birinchi guruh kanallaridan issiqlik tashuvchi agent harakat 
qilsa, ikkinchi guruh kanallaridan esa issiqlik qabul qiluvchi agent harakat 
qiladi. Plastinalar A va B bosh plitalari va tortish vinti (sxemada ko‘rsatilmagan) 
yordamida siqiladi, plastinalar oralig‘iga rezinali qistirmalar joylashtirilgan. B 
plitaning yuqorigi chap shtuseri orqali kirgan issiq suyuqlik (I) 4–5 va 2–3 
plastinalar oralig‘idagi bo‘shliqlarni egallaydi va A plitadagi pastki o‘ng shtuser 
orqali tashqariga chiqariladi.
1-rasm.
Plastinali issbiqlik almashgich: 
a) qurilmaning sxemasi: A,B – bosh plitalar; 1-5–qat-qat burma qilingan 
plastinalar; I, II –issiqlik tashuvchi agentlar;b) plastinaning tuzilishi; 
1,4–rezinali qistirmalar; 2,3-I–suyuqlik uchun teshiklar; 5,6-II–suyuqlik uchun 
teshiklar. 
Sovuq suyuklik esa (II) A plitadagi pastki shtuser orqali uskunaga kirib, 
1–2 va 3–4 plastinalar oralig‘idagi bo‘shliqlarni egallaydi, so‘ngra B plitadagi 
yuqorigi o‘ng shtuser orqali tashqariga chiqadi. 
Sanoat miqyosida ishlab chiqarilayotgan plastinali uskunalarning issiqlik 
almashinish yuzasi plastinalarning asosiy o‘lchamlariga ko‘ra 2 dan 600 m
2
gacha yetadi; bunday uskunalarni bosimning qiymati 1,6 MPa gacha va ish 
muhitning harorati – 30 dan + 180
0
C gacha o‘zgarganda ishlatiladi. Plastinali 
uskunalar suyuqlik va bug‘ (gaz) o‘rtasida issiqlik almashinishni tashkil etishda 
а 
b 
B 

---

120 
sovitgichlar, isitgichlar va kondensatorlar sifatida foydalaniladi. 
Plastinali issiqlik almashinish uskunalari qalinligi 1 mm bo‘lgan metall 
listdan tayyorlanadi. Plastinali qat-qat buramalarning ko‘ndalang kesimi odatda 
balandligi 4–7 mm va asosi 14–30 mm bo‘lgan teng tomonli uchburchak 
ko‘rinishga ega. Buramalar gorizontal, «archasimon», gorizontal burchak bilan 
va boshqa ko‘rinishlarda tayyorlanadi. 
Plastinalarning materiali – ruxlangan yoki korroziyaga bardosh po‘lat, 
titan, alyuminiy, melxlor. Uskunaning tayanchlari va siquvchi plitalari qalinligi 
8–12 mm bo‘lgan uglerodli po‘latdan tayyorlanadi. Bunday issiqlik almashinish 
uskunalari juda ixcham bo‘lib, ikkala issiqlik tashuvchilarni katta tezlik bilan 
o‘tkazish imkoniyatiga va yuqori issiqlik o‘tkazish koeffitsiyentiga ega. 
Gidravlik qarshiligi esa kam. Biroq, bunday uskunalar katta bosimlarga bardosh 
bera olmaydi, issiqlik almashgich ta’mir qilingandan so‘ng plastinalar orasidagi 
tegishli zichlikni yana hosil qilish qiyin.