Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

10-rasm. Xlopunlarni ta’mirlash: 
A- kesish va latok qо‘yish usuli bilan; B- zichlash usuli bilan; 1- taglik; 2-latka; 3-gidro 
izolyatsion qatlam; 4- qum qatlami; 5- asos (poydevor). 
11-rasm. Gazgolder rulonlarini aylantirib ochish sxemasi. 
1- dnisha; 2- qо‘ng‘iroq ruloni; 3- teleskop ruloni; 4- qobiq ruloni; 
5- tortuvchi kanat; 6- traktor; 7- qо‘ng‘iroq usti shiti
. 
Taglikda bо‘lgani kabi qobiqda ham kо‘pincha ochiq, yoki ochiq 
bо‘lmagan darzlar, teshiklarni kavsharlash mumkin. Darzlarni tarqalish 
chegaralari aniqlangandan keyin butkul uchastkani kesib olib tashlanadi va 
yaxlish tunuka bilan almashtiriladi. Darzlar uncha katta bо‘lmaganda uni 
uchlaridan diametrlari 15 mm bо‘lgan teshiklar parmalanadi, bu bilan darzning 
uzun chо‘zilishini oldi olinadi. Keyin darzni zubilalar yordamida uzib tashlanadi 
va payvandlanadi. 
Kesib olingan uchastkalarga solinadigan yamoqlarni asosiy tunukani 30 
mm dan kam bо‘lmagan mikdorda qoplaydigan qilib, ustma-ust qilib 
payvandlanadi. Katta rezervuarlarni qobiqlarini yamashda yamoqlarni uchma-uch 
qilib har ikki tomondan payvandlanadi. 
Ta’mirlangan uchastkalarni zichligini tekshirish vakuum, kimyoviy 
usullarda yoki kerosin qо‘llab qobiq va tomlar uchun tekshiriladi. Barcha 
rezervuarni esa ekspluatatsiyasiga berishdan oldin maksimal ishchi belgisigacha 
suv bilan tо‘ldirib tekshiriladi.

---

212 
 Sharsimon rezervuarlar. 
Sharsimon rezervuarni ta’mirlash murakkabligi bilan ajrilib turadi va uni 
bajarishda yuqori malaka talab etadi. Montaj qilish texnologiyasi tayyorlovchi - 
zavod tomonidan beriladigan diametrga (9 dan 33 metrgacha), devor qalinligi (36 
metrgacha), tayanch konstruksiyalariga, tayyorlash о‘lchamlariga va xarakteriga 
bog‘liq holda shuningdek, yig‘uv - montaj qurilmalarini mavjudligiga bog‘liq. 
Rezeruvarlarni tayyorlashni asosiy elementlari – bu listli yaproqchadir. Ularni 
issiq shtampovkalar bilan, ulkan press ostida sovuq shtampovkalar bilan, oxirgi 
vaqtlarda esa valeklarda sovuq prokatka orqali tayyorlanadi. Montaj uchastkasiga 
keltirilayotgan mahsulotlarda markirovka bо‘lishi kerak, bu markirovka bо‘yicha 
chizmalarga mos ravishda yig‘ish amalga oshiriladi. 
Sharsimon rezervuarlarni montaj qilishning 2 xil usuli qо‘llanilmokda – 
poydevorda muntazal uzaytirish va 2 ta yarimsharlar (yarimsferalar)ni yig‘ish 
orqali. 
Sharsimon rezervuarlarni muntazam ravishda alohida yaproqchalardan va 
yiriklashgan pо‘choqlardan uzaytirib borib, poydevorda montaj qilishni ekvatorial 
belbog‘dan boshlab qutblarga qaratib amalga oshiriladi. Bunda mahsulotlarni 
rezervuarning ichidan uzatib beruvchi о‘zi yurar kranlardan foydalaniladi, yoki, 
derrik - kranlardan foydalaniladi. Ular rezervuar о‘qi bо‘ylab montaj vaqti 
davomida joylashtiriladi va faqat qutb shapkalarini о‘rnatishdan avval demontaj 
qilinadi. Avval poydevorga tayanch ustunlari (metall tayanchlar bо‘lganda) 
о‘rnatiladi yoki tayanch xalqari (temirbeton tayanchlar bо‘lganda) о‘rnatiladi. 
Birinchi bо‘lib ustunga tayanadigan 2-3 yaproqchalardan iborat seksiyalar yoki 
yaproqlar montaj qilinadi. Tayanchga о‘rnatilgan yaproq yoki yaproqchalar 
seksiyalarini loyiha holatiga raschalkalar, skobalar va vaqtinchalik ustunlar bilan 
mahkamlanadi. Ushbu belbog‘dagi barcha keyingi bloklarni kо‘tarib, tutashtiriladi 
va butun belbog‘ tutashguncha, xuddi shunday ushlanadi. Kо‘tarilguncha qadar 
(yerda) seksiyalar (bloklar)ni minimal yiriklashtirishga harakat qilish zarur. 
kо‘tarilayotgan bloklarni kronshteynlar bilan qurilmalanadi, bu ularga rezervuar 
yuzasini ichki va tashqi yuzalar bо‘ylab podmostlar tо‘shash uchun qilinadi.
Yig‘ilgan belbog‘ shablon bilan tekshiriladi, undan sо‘ng, pastda 
joylashgan belbog‘larni yig‘ishga kirishiladi. Ularda ham vaqtinchalik ustunlar, 
tirgovichlar va raschalkalardan foydalaniladi. Bularni har bir belbog‘ tutashib 
bо‘lgandan keyin va tekshirilgandan keyin olib tashlanadi.
Undan sо‘ng ekvator belbog‘i ustida joylash belbog‘lar yig‘iladi. Ularni 
vaqtinchalik ustunlari rezervuarni tayyorlab bо‘lingan quyi belbog‘iga tayanib 
turadi. 
13-rasmda ikkita doimiy uzunlikka ega bо‘lgan tormoqdan va bitta 
rostlanuvchi uzunlikdagi tarmoqdan iborat bо‘lgan maxsus yuk kо‘tarish zanjari 
yordamida yaproqchalar bloklarini о‘rnatish sxemasi keltirilgan.

---

213