Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

 Tovar neftning sifatiga qo‘yilgan talablar 
Texnikaning rivojlanishi neft va neft mahsulotlarining assortementiga va 
sifatiga bo‘lgan talablarni oshiradi hamda ishlab chiqarish jarayonlarini 
takomillashtirishni talab qiladi. Shuning uchun tovar neftning sifati qayta ishlash 
jarayonida doimiy ravishda nazorat qilib boriladi. Neft mahsulotlarini va ularni 
sinash metodlarini nazorat qilishni tashkillashtiirish standartsiz amalga 
oshirilmaydi. Standart masalalari ko‘p tarmoqlidir. Ishlab chiqariladigan 
mahsulotlarni tashish va ishlab chiqarish texnologiyasiga qo‘yilgan talablarni 

---

219 
bajarilishi hamda qoniqtirilishi iste’molchilarni va ishlab chiqaruvchilarning 
manfatini - asossiz e’tirozlardan himoya qiladi. 
Davlat standart tizimi quyidagi kategoriyalarga bo‘linadi: neft mahslotlari
davlat standarti (GOST), tarmoq standarti (OST), respublika standarti (RST), 
korxona standarti (GTP), texnik shartlar (TU). 
Davlat standartining majburiyatlariga neft va neft mahsulotlarini tashish 
tashkilotlari hamda korxonalar to‘liq rioya qilishlari shartdir. Bu hujjatlarda eng 
muhim ishlatish xossalari, chegaraviy qiymatlarni o‘zgarmas qiymatlari, spetsifik 
tayinlanishlar va foydalanish shartlarining fizik-kimyoviy shakllanishlarining 
ruyxatlari o‘rnatiladi. 
Neft va neft mahsulotlarining sifati deganda ularni tayinlanishiga yaroqligini 
ta’minlab beradigan umumiy xossalarga aytiladi. Xossalar ikkita asosiy 
guruhlarga ajratiladi: fizik-kimyoviy va ishlatish (texnologik). 
Neftning va neft mahsulotining asosiy holatini tavsiflovchi xossalari va 
tarkibi (zichlik, qavushqoqlik, fraksiya tarkibi). Ishlatish xossalari neft 
mahsulotlarini belgilangan sohada qo‘llanilish samaradorligini aniqlaydi. Neft 
mahsulotlarini ba’zi bir xossalari eng sodda fizik-kimyoviy xossalar yordamida 
baholanadi. Yuqorida keltirilgan fizik-kimyoviy xossalarni moddalarning eng 
sodda xossasi orqali aniqlash mumkin. 
Neft va neft mahsulotlari ko‘pincha amaliyotda sifat sathi bilan baholanadi. 
Optimal sathiga - 
iste’molchilarning talablarini to‘liq qoniqtirish orqali erishiladi.
Sifat sathi har bir xossaning sathiga va xossalarning ahamiyati bog‘liqdir.
Mahsulot xossasining sifatini tashkil etuvchi bir yoki bir nechta miqdoriy tavsiflar 
– uning sifat ko‘rsatgichini aniqlaydi. Neftni qayta ishlash zavodlaridagi neftning 
sifatini qoniqtiruvchi talab davlat standarti talablariga mos kelishi kerak va 
ularning ko‘rsatgichlari 1 –jadvalda keltirilgan. 
1-jadval 
Tovar neftining sifat ko‘rsatgichlari 
Ko‘rsatgichlar 
Neftning guruhi 
I 
II 
III 
Suvning tarkibi 
<0,5 
<1 
<1 
Xlor tuzining tarkibi, mg/l 
<100 
<300 
<800 
Mexanik 
aralashmalarning 
tarkibi, 
%,katta emas
<0,05 
<0,05 
<0,05 
To‘yingan bug‘ bosimi, Pa, katta emas 
<66650 
<66650 
<66650 
Neftning xossasini sifati va tahlili hamda baholash usullarining ko‘pchiligi 
tayinlanishi bo‘yicha standartlashtirilgan.
Ular qabul qilish – topshirish, nazorat, 
to‘liq, arbitraj va maxsus turlarga bo‘linadi.