Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

 ODDIY HAYDASH 
Suyuq aralashmalarni bir marta qisman bug‘latish yo‘li bilan ajratish 
jarayoni 
oddiy 
haydash 
deb 
ataladi. 
Oddiy 
haydash 
aralashma 
komponentlarining uchuvchanliklari o‘rtasidagi farq ancha katta bo‘lgandagina 
ishlatiladi. Odatda suyuq aralashmalarni birlamchi ajratish hamda murakkab 
aralashmalarni keraksiz qo‘shimchalardan tozalash uchun oddiy haydash 
jarayonidan foydalaniladi. 
Oddiy haydash quyidagi usullarga bo‘linadi: 1) fraksiyali haydash; 
2) deflegmatsiya bilan haydash; 3) suv bug‘i bilan haydash. 
Fraksiyali haydash. 
Suyuqliklarni fraksiyali haydash davriy yoki 
uzlyuksiz rejimda olib boriladi. Haydash kubidagi suyuqlik asta-sekin 
bug‘latiladi. Hosil bo‘lgan bug‘lar kondensatorga yuboriladi. Agar haydash 
jarayoni davriy ravishda olib borilsa, u holda vaqt o‘tishi bilan qoldiq 
suyuqlikdagi va distillyatning tarkibidagi yengil uchuvchan komponentlarning 

---

33 
miqdori kamaya boradi. Shu sababli har xil tarkibli distillyatning fraksiyalari 
ajratib olinadi. Turli tarkibga ega bo‘lgan mahsulotlarni olishga mo‘ljallangan 
suyuqliklarni ajratish usuli fraksiyali haydash deb ataladi. 1-rasmda fraksiyali 
haydash uchun davriy ishlaydigan qurilmaning sxemasi ko‘rsatilgan. Dastlabki 
aralashmaning ma’lum miqdori haydash kubiga solinadi. Haydash kubining 
ichiga zmeevik joylashtirilgan bo‘lib, u orqali suv bug‘i o‘tadi. Suyuqlik 
qaynash haroratigacha isitiladi. Hosil bo‘lgan bug‘lar kondensator - sovitkichiga 
yuboriladi. Distillyat fraksiyalari tegishli idishlarga tushadi. Haydash jarayoni 
tamom bo‘lgandan so‘ng, qoldiq suyuqlik haydash kubidan tushirib olinadi. 
So‘ngra sikl qayta takrorlanib, ajratilishi lozim bo‘lgan suyuqlik haydash kubiga 
yana beriladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-rasm.
Oddiy haydash qurilmasining sxemasi: 
1–haydash kubi; 2–kondensator-sovitgich; 3–kuzatish fonari; 
4,5,6–distillyat yig‘iladigan idishlar. 
Oddiy haydash atmosfera bosimi yoki vakuum ostida olib borilishi 
mumkin. Vakuumni qo‘llash natijasida issiqlikka chidamsiz aralashmalarni 
ajratish imkoniyati paydo bo‘ladi. Vakuum qo‘llanilganda eritmalarning 
qaynash harorati pasayadi, shu sababli, haydash kubini isitishda past 
ko‘rsatkichli suv bug‘laridan foydalanish mumkin.