Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

2-jadval 
Keraksiz komponentlar
Neft navlari 
 
I 
II 
III 
IV 
Xloridlar … dan ko’p emas, 
mg/l 
40 
300 
1800 
3600 
Suv … dan ko’p emas, 
(massa) 
%
0,2 
1,0 
1,0 
2,0 
Mexanik qo’shimchalar … dan ko’p emas, 
(massa) 
%
0,05 
0,05 
0,05 
0,05 

---

225 
Neftni fizik barqarorlashtirish jarayoni gaz komponentlarini siqib chiqarish 
uchun mo’ljallangan. Neft uzatilayotganda atrof muxit temperaturasi va yuqori 
bosim ta’sirida gazning toyingan bug’lari o’zi bilan birga benzin fraksiyasidagi 
kerakli komponentlarni olib chiqadi. Bunday bug’lanishlar rezervuarlarda neft va 
neft mahsulotlarini qoyish va bo’shatishda kuzatiladi. Shuning uchun yo’qotishlar 
5% (massa) gacha bo’lishi mumkin.Bundan tashqari neft tarkibida gazlarning 
bo’lishi quvurlarda bug’ tiqinlarini hosil qilish xususiyatiga ega bo’lib, uzatishni 
qiyinlashtiradi.
Neftni deminerallash – uning korrozion aktivligini ka-maytirishning asosiy 
usullaridan biri bо‘lib, xom ashyo holidagi neft tarkibidagi minearal tuzlarni 
maksimal darajada ajratib olishdir. 
Neft tarkibida mineral tuzlar ikki xil kо‘rinishda: 
- uglevodorodlar bilan aralashgan kristallar; 
- neft tarkibidagi suvda erigan tuzlarning emulsiyasi kо‘rinishlarida bо‘ladi. 
Deminerallash jarayonining maqsadi - neft xom ashyosi tarkibidagi barcha 
mineral tuzlarni ajratishdir. Bu jarayon demineralizatorda amalga oshirilib, 
quyidagi о‘zaro ketma-ket boruvchi bosqichlardan iborat: 
- “neft - suv” yupqa qatlami orqali mineral tuzlarni “deminerallash suvi”ga 
о‘tkazish; 
- 
elektr 
maydoni 
ta’sirida 
tuzga 
tо‘yingan 
suv 
tomchilarini 
elektrokoalessensiya yо‘li bilan yiriklashtirish; 
- gravitatsiya kuchlari ta’sirida neft xom ashyosi tarkibidagi suvni ajratish. 
Demineralizatorning umumiy kurinishi 1-rasmda keltirilgan. Uning ishlash 
prinsipi quyidagicha: 
a) Neft tarkibidagi tuzlarni suvda diffuziyalanishini ta’minlash. Buning 
uchun qaynoq suv bir necha joydan neft tarkibiga purkaladi va emulsiyalangan 
“neft-suv” aralashmasi demineralizator-ga yuboriladi. Suvning umumiy miqdori 3 
- 6%ni tashkil etib, aralashtirgich yordamida aralashtirilib turiladi. 
b) Suv tomchilarini elektrokoalessensiyalash. Suvning neftdagi emulsiyasi 
uzluksiz neft fazasida suv tomchilarining tarqalishidan hosil bо‘lgan 1/9 mikron 
о‘lchamdagi zarrachalardan iborat. Bu zarrachalarni neft tarkibidan ajratish uchun 
gravitatsiya ta’sir tufayli yiriklashtirilib, suvni qatlam holiga utkaziladi. 
Suv tomchilarining о‘zaro birikib yiriklashuvi - koalessensiya xodisasi 
deyiladi. 
Bunga quyidagi omillar tо‘sqinlik qilishi mumkin: 
- juda yuqori tezlikda neft va suvni aralashtirish natijasida barqaror emulsiya 
hosil bо‘lishi; 
-
 
suv tomchilarining о‘zaro qо‘shilishini qiyinlashtiruvchi moddalar 
(naftenatlar va temir sulfid)ni tomchilar atrofida yig‘ilib qolishi; 
- aksariyat hollarda yuqoridagi omillar ta’sirini kamaytirish suv va tuzni 
ajratib olish uchun elektrokoalessen-siya usulidan foydalaniladi. 

---

226 
∆
φ
=15000 – 20000 В
+ 
- 
- + 
+ 
- 
- 
+ 
- 
+ 
- 
+ 
- 
+ 
elektrod (1) elektrod(2) 
Neft
Issiq 
suv 
Sho’r suv
Deminerallashgan neft 
pH-
metr 
“neft-suv” 
chegara 
qatlami 
To’siq yoki 
deflegmator 
elektrod