Qarshi kurashning

Buddaviylik 
0 ‘zbekistonning janubiy hududlarida eramiz boshlarida 
tarqala boshlagan. Uning Hindistondan Markaziy Osiyoga kirib kelishini 
odatda kushonlarning hukmronligi bilan bog'Iaydilar. Imperator Kanishka 
(I 
asrning oxiri — 
II 
asrning boshlari) davrida Kushon podshohligi 
ushbu dinning markazlaridan biriga aylangan. Jumladan, Kanishka zarb 
qildirgan tangalarda boshqa ilohiyotlar bilan bir qatorda Budda tasviri 
ham uchraydi. Xitoylik Syuan-Szyan bergan xabarga ko‘ra, 
VII 
asrning 
boshlarida Termizda 10 ta buddaviylik xonaqohi (sangarama) va mingta 
rohib faoliyat olib borgan.
Buddaning hayotiy aylanishlar bosqichlarini ifodalovchi ho‘kiz, 
sher, fil, ot ramzlari keng tarqalgan (masalan, fil - Yer uzra ko‘tarilgan 
Budda ramzi).
XX asrning boshlaridayoq Amudaryoning o ‘ng qirg‘og‘ida budda- 
viylikka mansub ko‘plab qimm atbaho metallar - oltin yoki kumush- 
dan yasalgan ko‘psonli tangalar, haykaltaroshlikka oid mayda tasvirlar 
va boshqa yodgorliklar topilgan.
Surxondaryo (Q ora-tepa, Fayoz-tepa, Dalvarzin-tepa, Qorovul- 
tepa) va Farg'ona vodiysi (Quva)da topilgan Buddaning oltin suvi 
y u ritilg a n h ay k allari, b ro n za sh a m d o n la r, tu rli hay k alch alar, 
hunarmandchilik buyumlari va fil suyagidan yasalgan shaxmat donalari 
o ‘sha davr hayotiga xos madaniyat va turmush tarzini aks ettiradi.
Hozirda Toshkentdagi 0 ‘zbekiston tarixi muzeyi zalida m ashhur 
Ayritom hoshiyalaridan m ohirona olingan va bir paytlar buddaviylik 
ibodatxonalarini bezab turgan me’moriy-tasviriy bezak qismi hisoblangan 
nusxalar hamda alohida bo‘laklarini tomosha qilish mumkin.
Milodning birinchi asrlarida Amudaiyo havzasidagi yerlarda hukmron 
din sanalgan buddaviylik arablar kelishiga qadar saqlanib turgan va 
buddaviy rohiblar katta mavqega ega bo‘lganlar.
Sufiylikdagi ayrim tariqatlarning shakllanishida buddaviylikning 
ta’sirini ko‘rish mumkin. Xususan, hayot mashaqqatlariga bardoshlilik, 
o ‘z in i q iy in c h ilik la rg a solish y o ‘li b ila n nafsni ta rb iy a la sh , 
tarkidunyochilik kabi jihatlar buddaviylikka ham xos jihatlardan edi.