Qarshi davlat universiteti zologiya va fi ziologiya kafedrasi zoogeografiya fanidan

Mashg‘ulotning borishi:
XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab, respublikamizda yangi irrigatsiya tizimlarining joriy etilishi, rentabelsiz sanaluvchi ekstentsiv dehqonchilik va sanoatning rivojlanishi, neft, gaz va boshqa tabiiy resurslarni qazib olishning bir necha barobar ortishi, aholi sonining oshishi, shaharsozlik ishlarining jadallashuvi va shu kabi boshqa qator o`zgarishlar tabiiyki tirik organizmlarga o`z ta`sirini o`tkaza boshladi. Bunday holat nafaqat quruqlik, balki suv havzalari ekotizmlarida ham yaqqol namoyon bo`la boshladi.
Endilikda bioxilma-xillikni saqlab qolishda, jumladan hayvonot dunyosini muhofaza qilishda, sohada yig`ilib borayotgan muammolarni hal etishda faqat an`anaviy usullardan foydalanish, ya`ni turlarni Qizil kitoblarga kiritish, muhofaza etiladigan tabiiy hududlarmaydonini kengaytirish bilan bir qatorda, quyidagi masalalarga ham alohida e`tibor qaratish lozim.
Ayniqsa noyob va yo`qolib ketish arafasida turgan hamda turli maqsadlarda foydalanish uchun ehtiyoj oshib borayotgan turlarni maxsus pitomniklarda ko`paytirish va tabiatga tarqatish dolzarb masalalardan biridir. Hayvonlarni pitomniklarda ko`paytirish orqali nafaqat ularning tabiatdagi sonini saqlab qolish, balki hozirgi vaqtda keng ommalashib borayotgan hayvon ishqibozlarining talabini qondirish va shu orqali hayvonlarni ovlash darajasini ma`lum darajada kamaytirishga erishish mumkin.
2012 yil 1 yanvar holatida, O`zbekistonda yovvoyi va dekorativ hayvonlarni ko`paytirish bo`yicha rasmiy ro`yxatdan o`tgan 30 ta pitomnik faoliyat yuritgan. Jumladan, “Zookompleks” mas`uliyati cheklangan jamiyat (MCHJ) tutqunlikda toshbaqa va boshqa ayrim reptiliya turlarini ko`paytirish va tayyorlash bilan shug`ullansa, Birlashgan arab amirliklari bilan hamkorlikda Buxoro va Navoiy viloyatlarida tashkil etilgan 2 ta MCHJ yo`rg`a tuvaloqni ko`paytirishga ixtisoslashgan. Xuddi shunday Buxoro viloyatida faoliyat yuritayotgan “Jayron” ekomarkazi ham turli noyob hayvonlarni muhofaza qilish va ko`paytirish bilan shug`ullanadi.
Har qanday tabiat ob`ektini muhofaza qilishda avvalambor uning biologik va ekologik xususiyatlarini chuqur o`rganish va shu asosda amaliy tadbirlarni bajarish samarali natija beradi. Ayni paytda tabiatni muhofaza qilish sohasida faoliyat yurituvchi xodimlarning tizimli ravishda malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash masalasi dolzarbligicha qolmoqda. Ushbu sohada o`simlik va hayvon turlarini aniqlash, ularga tegishli ma`lumotlarni yig`ish hamda umumlashtirish bo`yicha malakali sistematiklar, kadastr va monitoring ishlarini olib boruvchi etuk mutaxassislar yetishmaydi va ularga ehtiyoj yuqori. Xuddi shunday oliy ta`lim muassasalarida soha mutaxassislarini tayyorlovchi yo`nalishlarni joriy etish ham muhim masalalardan biridir.