Qarshi davlat univеrsitеti

- gir qо‘shimchasi. Bu qo‘shimcha ko‘za, kosa va boshqa ayrim so‘zlarga qo‘shilib yangi so‘z yasaydi: ko‘za+gir, kosa+gir, lab+gir kabi.
-don qo‘shimchasi. Bu qo‘shimcha kulolchilik mahsulotlari nomiga qo‘shilib yangi so‘zlar yasaydi: xum+don. Bundan tashqari kulolchilik mahsulotlari nimaga mo‘ljallanganini anglatuvchi so‘zlar yasaydi: gul+don, otash+don, olov+don singari yaslmlar ham mavjud.
-simon qo‘shimchasi. Bu qo‘shimcha kulolchilik buyumlariga ishlangan bezak va naqsh nomlarini bildiruvchi so‘zlar yasaydi: o‘simlik + simon, hayvon

+ simon, zanjir + simon, doira + simon, parranda + simon, hashorot + simon

kabi.


¹ A..Hojiyev-O'zbek tili so‘z yasalish tizimi, 2007
-li qo‘shimchasi. Bu qo‘shimcha o‘zbek tilida faol sifat yasovchi sanaladi. Kulolchilik leksikasida buyumlarning sirti va ichida yasalgan naqsh va bezaklarning qanday shakldaligini anglatuvchi so‘zlar yasaydi: uchburchak+li, to‘rtburchak+li, nuqta+li, kvadratcha+li, romb+li, zanjir+li kabi.

3. Sintaktik usul bilan yasalgan terminlar

Sintaktik usul bilan so‘z yasalishi kulolchilik leksikasida eng sermahsul ekanligi kuzatiladi. Soha leksikasi tarkibiga kiruvchi qo‘shma so‘zlarning yasalish qoliplarini va yasovchi birliklar orasidagi munosabatni quyidagicha belgilash mumkin:

1. 
   Sifatlovchi–sifatlanmish sintagmasini eslatadigan qo‘shma so‘zlar. Qo‘shma so‘zlarining bu qolip asosida yuzaga kelishi ularning aslida sifatlovchi-sifatlanmish munosabatini bildiruvchi so‘z birikmalaridan o‘sib chiqqanligini ko‘rsatadi. Kulolchilik leksikasida bu qolip asosida yasalgan nomlar bir talay: karnaygul, qiyoqo‘t, lolagul, buragul, g‘unchagul, qo‘shxat, uchxat, to‘rtxat, munchoqgul, gajakgul, toshtaroq, gajakbarg, tug‘barg, nayzabarg, chorbarg, binafshagul, gandumgul, to‘pmunchoq, palakgul, oqsoqol, oqtosh, oq rang, yashil rang, moviy rang, sariq rang, havo rang, oq yo‘l kabi.
   
2. 
   Qaratqich-qaralmish sintagmasini eslatadigan qo‘shma so‘zlar. Bu tipda yaralgan so‘zlar bir nechta bo‘lib, ularning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud. Qaratqich-qaralmish munosabatidagi so‘z birikmalari qo‘shma so‘zga aylangach, birinchi komponent tarkabidagi qaratqich ko‘rsatkichi, ikkinchi komponentdagi egalik (III shaxs) ko‘rsatkichi qisqaradi: najjorboshi, ustaboshi, anorgul, bodomgul, qalampirgul, nokgul, pistagul, qovoqgul, gulqo‘chqaroq, jiydagul, chumchuqqanot, qarg‘atirnoq, gilosbarg, pistagul, tolbarg, nokbarg, qovoqbarg, qalampirgul, pistagul, qovoqgul, anjirgul, choybarg, o‘smagul, kaptardumi, palakgul, qushko‘zi kabi.
   

Qo‘shma so‘zlarni takribiy tuzilishiga ko‘ra ham alohida tiplarga ajratish mumkin: Bu tiplar tadqiqotlarda qayd etilgan. Qo‘shma o‘yin nomlarini tarkibiy tuzilishiga ko‘ra quyidagi tiplarga bo‘lish mumkin:

1. 
   Sifatlovchi - sifatlanmish sintagmasi asosida tuzilsa:
   

OT+OT: karnaygul, qiyoqo‘t, lolagul, buragul, g‘unchagul, munchoqgul, toshtaroq, tug‘barg, nayzabarg, binafshagul, gandumgul, to‘pmunchoq, palakgul.