Qarshi davlat univеrsitеti

-shunos qо‘shimchasi. O`‘zbek tilida aslida tojik tilidan o‘zlashgan bo‘lib, asosan, ikki xil ma’noli so‘z yasashi ilmiy adabiyotlarda qayd etiladi: so‘z yasalish asosi anglatgan ilm-fan bilan shug‘ullanuvchi (shaxs ilm kishisi, olim) ma’noli ot (tilshunos, adabiyotshunos, tarixshunos va b.) hamda so‘z yasalish asosidan anglashilgan narsani o‘rganish bilan shug‘ullanuvchi shaxs ma’noli ot (gruntshunos, tuproqshunos, o‘lkashunos, tabiatshunos, giyohshunos) yasashi qayd etib o‘tiladi. Ikkinchi ma’noli ot yasashiga kulolchilik sohasiga oid terminlarni ham kiritish mumkin: grunt+shunos, tuproq+shunos, o‘lkashunos, tabiatshunos, giyohshunos kabi. ²
Ana shu ikki xil ma’noli shaxs otlarida keltirilgan misollardan kulolchilik sohasiga doir terminlarida ko‘rinib turibdiki, (gruntshunos, tuproqshunos) haqiqatdan ham so‘z asosi (grunt, tuproq)dan anglashilgan narsani o‘rganuv- chi, shug‘illanuvchi shaxs ma’nosida tushuniladi.




¹ A..Hojiyev-O'zbek tili so‘z yasalish tizimi, 2007
² A..Hojiyev-O'zbek tili so‘z yasalish tizimi, 2007
-soz qо‘shimchasi. “Quruvchi”, “tayyorlovchi”, “yasovchi” degan ma’no- larni ifodalab ana shu xususiyati bilan barcha shaxs oti yasovchi qo‘shimcha- lardan farqlanadi.
–soz va uning yordamida yasaluvchi so‘zlarda hamma vaqt shaxs tushunchasi mavjud bo‘ladi, shu tufayli ularning barchasi shaxs otlari bo‘ladi. Kulolchilik sohasiga tegishli bo‘lgan dastgoh+soz, chinni+soz, charx+soz kabi terminlarda ham asosdan anglashilgan narsa (dastgoh, chinni, charx)ni quruvchi, yasovchi shaxs oti ma’nosi anglashiladi: dastgohsoz-dastgoh yasovchi, tayyorlovchi ma’nosida qo‘llaniladi.
-furush qо‘shimchasi. Tojikcha furo‘xtan - “sotmoq” ma’noli affiksi odatda, so‘z yasalish asosidan anglashilgan narsani sotuvchi, shu narsa bilan savdo qiluvchi ma’noli qo‘shma otlar yasaydi. Chinni+furush, idish+furush, ko‘za+furush kabi soha terminlarida ham asosdan anglashilgan narsa (chinni, idish, ko‘za)ni sotuvchi, shu narsa bilan savdo qiluvchi shaxs ma’nosi ifodalanadi..