Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

2. Asosiy bosqich (65 daqiqa)	2.1. Birinchi ma’ruzachiga so‘z beradi. Material mazmunining mantiqan bog‘liqligini, bayon etish usuli va talabalar munosabatini kuzatadi. Savollar beradi, ma’ruzaning asosiy mohiyatini aniqlashtiradi. 2.2. Taqrizchilarga so‘z beradi va talabalarga savollvr berishni taklif qiladi. Asta-sekin o‘quv mashg‘ulotini munozara shakliga o‘tkazgan holda, mazmunini jamoaviy muhokama qilishni taklif qiladi. 2.3. Mavzu mazmunining talabalarga qay darajada tushunarliligini baholaydi. Bildirayotgan fikrlarga nisbatan demokratik yondashish va faollik, qiziquvchanlikni namoyish qiladi. Qizg‘in muloqot ruhini shakllantiradi. 2.4. Qisqacha xulosa bilan ma’ruzaga yakun yasaydi. Ma’ruzaning asosiy mohiyatini, munozara, muhokama natijalarini qayd qiladi. 2.5. Keyingi ma’ruzalarni ham shu yo‘sinda muhokama qiladilar.
Tayyorlangan ma’ruza bo‘yicha so‘zga chiqadi, ko‘rgazmali materiallar asosida taqdimot qiladi, berilgan savollarga javob beradi. Jamoa bo‘lib ma’ruza mazmunini muhokama, munozara qiladi. Munozara qiladilar
3. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	3.1. Anjuman natijalari yuzasidan xulosa qiladi, mavzuga yakun yasaydi: - mavzu bo‘yicha yakuniy xulosani shakllantiradi; - ma’ruza qiluvchilar va mashg‘ulot ishtirokchilarining tayyorgarligini, munozara, muhokama jarayonidagi faolligini baholaydi va baholarni e’lon qiladi. - seminar-anjuman mashg‘uloti natijalariga umumiy baho beradi. 3.2. Mustaqil ishlashlari uchun vazifa beradi (1), nazorat savollariga og‘zaki baho berish (2), amaliy mashg‘ulotga tayyorgarlik ko‘rib kelish.	Tinglaydilar Vazifani yozib oladilar

Amaliy – seminar mashg‘ulotlari mavzusi va rejalari.
1 – Mavzu: Ch. Darvinga qadar bo‘lgan davrda tirik tabiatni rivojlanishi haqidagi tasavvurlarning tahlili (4soat).
2.1.1. Qadimgi sharq mamlakatlarida tabiat to‘g‘risidagi tasavvurlar .
Reja:
1 .Qadimgi Misr, Hindiston, Xitoy mamlakatlarida tabiat to‘g‘risida tasavvurlar.
2. Tabiat haqida qadimgi Yunoniston, Rimdagi tasavvurlar.
2.1.2. O‘rta asrlarda Markaziy Osiyoda tabiatga doir tushunchalarning rivojlanishi
Reja:
1. Xorazmiy, Farobiy, Beruniy, Ibn Sino va boshqa allomalarning tabiat haqidagi qarashlari, fikrlari.
2. Metafizika davri haqida ma’lumotlar.
.1-Mavzu.. XVIII asrda va XIX asrning birinchi yarmida evolyutsion qarashlarning rivojlanishi
Reja:
1. Uyg‘onish davrida tabiat to‘g‘risidagi bilimlarning rivojlanishi.
2. K. Linney ishlari, dunyoqarashi.
3. Epigenez va preformizm oqimlari.
4. Mavjudotlar narvoni, “joylanish nazariyasi”.
5. Transformizm va kreatsionizm o‘rtasidagi kurashlar tavsifi.
6. J. B. Lomarkning evolyutsion ta’limoti va unga berilgan baho.
2 – Mavzu: Ch. Darvinning evolyutsion ta’limoti (4 soat).
2.2.1. Darvinizmning paydo bo‘lishidagi shart–sharoitlar va tabiiy–ilmiy yutuqlar
Reja:
1 . XIX asrning birinchi yarmida tabiyot fanida erishilgan muvaffaqiyatlar.
2. Darvin ta’limoti paydo bo‘lishida rol o‘ynagan ijtimoiy – iqtisodiy shart – sharoitlar.
2.2.2. Ch. Darvinning hayot yo‘li va ilmiy faoliyati .
Reja:
1. Ch. Darvinning biografiyasi.
2.“ Bigl” kemasida safar qilish va uning ahamiyati.
3. Darvinning evolyutsion ta’limot ustida ishlashi.
4. Darvinning yirik asarlari va ularning qisqacha mazmuni.
5. Darvinning dunyoqarashi.
IPT – suhbat, savol – javob, munozara
IAT – tablitsa, xarita, sxemalar, olimlarning rasmlari.
2.2.3. Ch. Darvin ta’limotining qisqa mazmuni .
Reja:
1. O‘zgaruvchanlik va irsiyat to‘g‘risida Darvin.
2. Xonakilashtirilgan hayvonlar, madaniy o‘simliklarning xilma – xilligi va kelib chiqishi haqida Darvin.
Sun’iy tanlash va uning ahamiyati.
2.2.4. Tabiiy turlarning xilma – xilligi va o‘zgaruvchanligi, yashash uchun kurash. Tabiiy tanlanishga doir Darvin fikrlari .
Reja:
1. Tabiiy sharoitda o‘simliklar va hayvonlardagi o‘zgaruvchanlik.
2. Organizmlarning yashash uchun kurashi.
3. Tabiiy tanlanish va uni sun’iy tanlashga o‘xshash, farq jihatlari.
4. Evolyutsiyaning divergent xarakteri. Konvergensiya haqida.
5. Darvin ta’limotiga berilgan baho.
IPT – suhbat, savol – javob, munozara
IAT – turli o‘simliklar, hayvonlar, tablitsalar, sxemalar
3 – Mavzu: Ch. Darvindan so‘ng evolyutsion ta’limotning rivojlanishi. (4soat)
2.3.1. Evolyutsion ta’limot rivojlanishining asosiy bosqichlari: Darvinizmni mustahkamlash.
Reja:
1. Evolyutsion ta’limot rivojlanishining asosiy bosqichlari haqida.
2 .Birinchi bosqich (1859 - 1900): Darvinizm poydevorini mustahkamlash.
3. Evolyutsion biologiyaning tarkib topishi (evolyutsion embriologiya, evolyutsion paleontologiya, fiziologiya, ekologiya va boshq).
2.3.2. Ikkinchi bosqich (1900 - 1920): Evolyutsiyaning harakatlantiruvchi kuchlarni tajribada o‘rganish .
Reja:
1. Evolyutsion ta’limotning uch yo‘nalishi (klassik darvinizm, lamarkcha darvinizm, neodarvinizm) haqida tushuncha.
2. Evolyutsiyaning harakatlantiruvchi kuchlarini tajribada o‘rganishlarning boshlanishi.
3. XIX asrning birinchi choragida evolyutsion ta’limotdagi tanglik holatini tavsifi.
2.3.3. Evolyutsiya sintetik nazariyasining shakllanishi va rivojlanishi (uchinchi to‘rtinchi bosqichlar) .
Reja:
1. Evolyutsiyaning genetik asoslarini tajribalarda o‘rganish.
2. E volyutsiyaning ekologik omillarini tajribalarda o‘rganish.
3. Evolyutsiya sintetik nazariyasining shakllanishi.
4. Evolyutsiya sintetik nazariyasining rivojlanishi.
IPT – suhbat, savol – javob, munozara
IAT – tablitsa, sxemalar
4 – Mavzu: Mikroevolyutsiya (2 soat).
2.4.1. Hayot tuzilishining asosiy shakllari va evolyutsion jarayon .
Reja:
1. Organizm – evolyutsiyaning obyekti ekanligi.
2. Populyatsiya – evolyutsiyaning elementar birligi.
3. Biogeotsenoz – evolyutsion jarayon maydoni, arenasi.
4. Evolyutsion jarayonning genetik va ekologik asoslari.
2.4.2. Evolyutsiyaning harakatlantiruvchi kuchlari.
Reja:
1. Yashash uchun kurash va uning shakllari.
2. Tabiiy tanlanish – evolyutsiyaning asosiy osili, harakatlantiruvchi kuchi.
3. Tabiiy tanlanish shakllari.
4. Moslanish – tabiiy tanlanishning natijasi sifatida.
5 – Mavzu: Tur va turning paydo bo‘lishi .
Reja:
1. Tur tushunchasining ta’rifi.
2. Tur mezonlariga tavsif.
3. Turning tarkibi.
4. Tur ichidagi munosabatlar.
5.Tur paydo bo‘lishi – mikroevolyutsion jarayon natijasi ekanligi.
IPT – suhbat, savol – javob, munozara.
IPT – tablits, jadval, sxemalar
6 – Mavzu: Makroevolyutsiya (2 soat).
2.6.1. Makroevolyutsiyaning asosiy yo‘nalishlari va qonuniyatlari .
Reja:
1. Organik xilma – xillikning paydo bo‘lish yo‘llari (monofiliya, polifiliya, divergensiya, konvergensiya, porallelizm va boshq).
2. Organlarning filogenetik o‘zgarish tamoyillari (funksiyaning intensivlashuvi, organlarning substitutsiyasi, funksiya sonining kamayishi).
3. Organlar oligomerizatsiyasi, polimerizatsiyasi, koordinatsiyasi.
4. Gomologik va analogik organlar.
5. Ontogenez va filogenezning birligi.
2.6.2. Biologik progress va uning amalga oshish yo‘llari .
Reja:
1. Progress tushunchasining umumiy tavsifi.
2. Morfofiziologik progress – aromorfoz va uning mezonlari.
3. Idioadaptatsiya (allomorfoz).
4. Morfofiziologik regress – katamorfoz yoki umumiy degeneratsiya.
5. Biologik progressning turli yo‘nalishlari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik.
IPT – suhbat, savol – javob, munozara
IAT – tablitsalar, slaydlar, sxemalar
7 – Mavzu: Odamning paydo bo‘lishi va odam evolyutsiyasining asosiy
bosqichlari (4 soat).
2.7.1. Odam va uning zoologik sistemadagi o‘rni.
Reja:
1. Odam va hayvonlar tuzilishidagi o‘xshashliklar.
2. O dam bilan odamsimon maymunlarning o‘xshashligi va farqi.
3. Odamning zoologik sistemadagi o‘rni.
2.7.2. Odam evolyutsiyasining asosiy bosqichlari .
Reja:
1. Qazilma holdagi maymunlar (driopiteklar) – odamning eng qadimgi ajdodi.
2. Eng qadimgi odamlar – arxantroplar.
3. Paleoantroplar (neandertal) lar.
4. Neoantroplar (zamonaviy tip odamlar).
2.7.3. Antropogenezning harakatlantiruvchi kuchlari .
Reja:
1. Antropogenezning harakatlantiruvchi omillari va ularning o‘ziga xosligi.
2. Irqlarnging paydo bo‘lishi.
3. Odamning kelgusi taraqqiyoti xususiyatlari haqida.
IPT – suhbat, savol – javob, munozara.
IAT – odam va hayvonlarning skeleti, tablitsalar, albom.

0. 
   
1.