Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

I.O‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy
ta’limdagi o‘rni
Organik olam tarixiy tarakkiyotining umumiy konuniyatlari va uni xarakatlantiruvchi kuchlarini o‘rganuvchi fan evolyutsion biologiyadir. Biologik evolyutsiya kaytarilmas jarayon bo‘lgan xolda, ma’lum darajada tirik tabiatning yunaltirilgan tarixiy tarakkiyoti bo‘lib, yerda xayotning paydo bulishi, u moslanishlarning shakllanishi, turlarning paydo bo‘lishi kabi jixatlarni yoritibi beradi. Genetika soxasida erishilgan yutuklar irsiy uzgaruvchanlikni klassifikatsiyalash va uning eng asosiy formalari- ni o‘rganish xamda ularning evolyutsion jarayonining borishidagi rolini aniklashda evolyutsion biologiyaning o‘rni kattadir. Organik olam evolyu- siyasining asosiy omillari - irsiy uzgaruvchanlik, tabiiy tanlanish kabi jixatlarni ochno borish uchun evolyutsiya ta’limotlarini o‘rganish muximdir. Ushbu dastur evolyutsiya - tirik organizmlarining tarixiy rivojlan- ishi, barcha biologik fanlarning metodologik asosi xisoblanadi. Tirik tabiatning xilma xilligi va uni bir butunlik sifatida o‘rganish, xamda sayyoramiz mikyosidagi xayotiy tizim tuzilishiga tegishli muxim umumbio- logik muammolarni xal kilish dolzarb muammolarni kamraydi.


II.O‘kuv fanining maksad va vazifasi
Fanni o‘kitishdan maksad - talabalarga organik olamning rivojlanish konuniyatlarini, xayotning paydo bulishi, uni idora etishning umumiy kon­uniyatlari, yangi turlarning paydo bulishi va ularning xilma - xiligi, evolyutsiyaning xarakatlantiruvchi kuchlari, tirik organizmlarning moslan- ishkonunnyatlari va prinsiplari to‘grisida bilim berish. Tirik tabiat - ning xarakatlanishi va rivojlanishida insoniyatning urni. Fan xalk xujaligi amaliyotida biologiyaning usul va yutukdaridan foydalanishni yoritib beradi.
Fanning vazifasi talabalarda evolyutsion ta’limotning ilmiy - nazariy asoslarini berish bilan bir katorda, uning zamonaviy tadkikot met- odlarini, tirik tabiatdagi vokea - xodisalarini bilishi va yoritib berishi, fandagi va xalk xujaligida inson tomonidan amalga oshirilayotgan yutuk- larni taxdil kilishni urganishdan iborat.
Evolyutsion biologiya fanini uzlashtirish jarayonida amalga oshirila- digan masalalar doirasida taliba:
Evolyutsion talimotning muammoli masalalari, seleksiya va tibbiyot- ning rivojlanishida evolyutsion talimotning axamiyati, xayotning paydo bo‘lishi tugrisidagi turli xil karashlar, kimyoviy va biologik evolyutsiya, Kadimgi Shark mamlakatlaridagi tabiatshunoslik fanlari, Kddimgi Yuno- niston va Rim faylasuflarining tabiat xamda uning o‘zgarishi tugrisidagi karashlari, Ch.Darvinga kadar evolyutsion g‘oyalarning rivojlanishi, mikro­evolyutsiya, makroevolyutsiya, o‘simlik va xayvoiot dunyosining evolyutsiyasi, odamning paydo bo‘lishi to‘grisidagi turli xil karashlar, evolyutsion tali- motning amaliy va nazariy axamiyati xakida tasavvurga ega bulishi;
Evolyutsion biologiya moxiyatini, evolyutsion biologiya nazariyasida xayot tushunchasi va uning moxiyatini, tabiiy tanlanish, divergensiya va kon­vergensiya, populyatsiya evolyutsiyanish boshlangich birligi ekanligini, muta- sion jarayon, populyatsiya to‘lkini va aloxidalanishni, tur mezonlari, tabiiy tanlanishning asosiy shakllarini, biologik progress va regressii, gomo­logik va analogik organlarni, odam va xayvon tuzilishidagi fark va uxshash- liklarni bilishi va ulardan foydalaia olishi;
Organizmlarning muxitga moslashishi va ularniig xillarini belgilash, tur ichida sodir bo‘ladigan evolyutsion jarayonlarni taxlil kilish, evolyutsiyani xarakatlantiruvchi va yunaltiruvchi boy kuchlarini farklash, yashash uchun kurashda organizmlarning atrof muxit billi o‘zaro munosabat- larini aniklash, evolyutsion va mavsumiy migratsiyalarni farklash, usimlik dunyosining evolyutsion shajarasini tuzish, xayvoiot olamining evolyutsion shajarasini tuzish, odam irklari uchun xos belgilarning maxalliy sharoit- larga mosligini aniklash, tabiiy va suniy tanlanishdan amaliyotda foyda­lana olish kuiikmalariga ega bulishi kerak.