Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi

OT 
Predmetlik tushunchasini bildirib, grammatik son, egalik va kelishik ma’nolarni 
ifodalaydigan  mustaqil  sо‘zlar  ot  deyiladi.  Otlar  semantik  xususiyatlariga  kо‘ra 
turlicha. Otlar a) jonli predmetlarni: odam, qush, baliq hayvon; b) borliqdagi narsa - 
predmetlarni:  daraxt,  uy,  kо‘cha,  bino,  qir,  tepa,  tosh;  v)  osmon  jismlarshsh:  oy, 
quyosh,  yulduz;  g)  turli  vaqt  va  hodisalarni:  yoz,  qish,  zilzila,  bо‘ron,  dovul, 
toshqin;  d)  mavhum  tushunchalarni:  dо‘stlik,  boylik,  sevgi,  sadoqat,  shavq| 
kabilarni ifodalab, ularga nom bо‘ladi. 
Ot turkumiga xos muhim morfologik xususiyatlar otlarda grammatik son, egalik 
va  kelishik  kategoriyaiarining  mavjudligidir.  Shuningdek,  maxsus  ot  yasovchi 
qо‘shimchalarning  mavjudligi    ham    otlarning  morfologik  jihatdan  tо‘la 
shakllangan  sо‘z  turkumlaridan  ekanligini  kо‘rsatadi.  Masalan:  tadqiqot-
chilarimizning  sо‘zidagi  —  chi,  —  yasovchi,  —  lar,  —  kо‘plik,  —  imiz,  — 
egalik, — ning,  — kelishik ma’nolarini ifodalovchi vositadir. Kо‘rinadiki, otlarda 
sо‘z  shakllarini  hosil  qiluvchi  har  uchala  turdagi  qо‘shimchalar:  sо‘z  yasovchilar 
ham,  shakl  yasovchilar  (kо‘plik),  sо‘z  о‘zgartiruvchilar  (egalik,  kelishik)  ham 
mavjud.  Egalik  va  kelishik  qо‘shimchalari  otning  boshqa  sо‘zlar  bilan 
munosabatini ta’minlab, sintaktik qamrovini kengaytiradi. 
Ot  gapda  turli  vazifalarda  kelsa  ham,  otning  ega  vazifasida  kelishi  yetakchi  sintaktik 
belgidir:Domla  kechasi bilan uylab, oxiri ilmiy kengash majlisiga borishga qaror qildi. 
(O.Yo.) Shuningdek, otlar gapda tо‘ldiruv chi: gо‘yo onasining mehrini shu bola bilan 
tortib  olib  qо‘yayotgandek,  uni  onasidan  begona  qilayotgandek  tuyuldi  (S.  A.), 
qaratqichli  aniqlovchi:  kun  bо‘yi  yeru  kо‘kni  jizg‘anak  qilib  kuydirgan  quyoshning 
botishiga  sal  bor  (U.U.),  sifatlovchi  aniqlovchi:  shu  niyatda  о‘rnidan  turib  bir  varaq  
qog‘ozni  oldiga  qо‘yib  qalamni  tishlagancha  о‘ylanib  koldi  (S.  A.),  _hol: 
mehmonxonada suhbat quyuq va qizg‘in edi (O.), kesim: mehnat ahli hamisha zabunlikda 
(O.) kabi sintaktik vazifalarni bajaradi.