Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi

188-Mashq,. Birgalik nisbatdagi fe’llarni aniqlang.ularnipg yasalishi va manosini izohlang. 
Birgalik  nisbatda  ish-harakat  bir  nechta  subyekt.ya’ni  bajaruvchi  tomonidan  bajariladi.  Bu  nisbat  -(i) 
sh  forma  yasovchisi  bilan  yasaladi.  Ular  bir  о‘zakli  fe’llarda  ham,  ikki  komponentli  fe’llarda  ham 
uchraydi.  Tarkibi  ikki  sо‘zdan  bо‘lganda  birgdlik  daraja  formasini  yasovchi  qо‘shimcha  kо‘makchi 
fe’l tarkibida bо‘ladi. 
Namuna:  О‘tgan  ychli  jamoa  xо‘jalik  va  qishloq fuqarolar  yig‘ini  choyxonani  remont  qilishdi, obod 
qilishdi  gapida  birgalkk  daraja  remont  qilishdi,  obod  qilishdi  fe’llari  bilan  ifodalangan.  Chunki  bu  , 
harakatlarning  bajaruvchilari  jamoa  xо‘jaligi  va  qishloq  fuqoarolar  yig‘inidir.  Demak,  harakatning 
bajaruvchisi  birdan ortiq. Bundan tashqari,  birgalik  formasini  yasovchi  qо‘shimcha -(i) sh kо‘makchi 
fe’l tarkibida turibdi. 
189-  mashq.  Orttirma  nisbat  formasidan  qо‘llangan  fe’llarni  topib,  ularning  yasalishi  va  ma’nosini 
izohlang. 
Orttirma  darajadagi  fe’l  (harakat)da  harakat  vosita  bilan  bajariladi.  YA’ni  ish-harakat  bir  shaxsning 
talabi, undovi natijasida boshqa shahs tomonidan yoki tо‘ldiruvchi tomonidai bajariladi. U -t, tir -(dir), 
-gaz,-  giz,.-kiz,  -qiz,  -kaz, -iz, (oq-iz),  -ir  (bitir) pitir,  uchir,  -ar  (chiqar,  qaytar),  -sa.t  (kо‘rsat)  forma 
yasovchilari bilan yasaladi. Namuna:    Boshqa hamrohlari kabi tunni sovuq ayvonda poxol ustida bir 
 amallab  о‘tkazdi.  Bu  gapda  harakat  "о‘tkazdi"fe’l  bilz^  ifodalangan.Bu  fe’l  orttirma  nisbatdagi  fe’l 
sanaladi.  Chunki  bu  fe’lda,  bmrinchidan,  -kaz  forma  yasovchisi  mavjud.  Bu  qо‘shimcha  orttirma 
nisbat formasiki yasovchilaridan biri. Ikkinchidan , orttirma nisbatda ish -harakat (misolda ifodalangan 
о‘tqazdi  fe’li)  bajaruvchisi  haqyda  gapda  ishora  bor.  U  ham  hamrohlari  singari  tunni  qiynalib 
о‘tkazgan. Harakatni hamrohlari undovi yoki ulardan ajralmaslik uchun bajargan. Demak, "о‘tkazdi" 
fe’l orttirma nisbatdagi fe’ldir.