Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi

SIFA T 
Predmetning  belgisini  ifodalaydigan  sо‘zlar  sifat  deyiladi.  Sifat  belgi  sifatida 
predmetning  rangini  (oq,  qizil,  kо‘k,  sariq,  zangori,  moviy),  sifatini,  xususiyatini 
(oddiy,  kamtar,  dono,  aqlli,  tadbirkor,  pishiq,  о‘tkir)  shakl  kо‘rinishini  (yumaloq, 
yapaloq,  yassi,  uchburchak),  hajm—о‘lchovini  (tor,  keng,  katta,  kichik),  maza—
ta’mini  (shirin,  nordon,  mazali,  bemaza),  xa-rakterini  (ziqna,  xasis,  bosiq,  shо‘x, 
kо‘ngli  ochiq),  о‘rin  yoki  vaqtga  bо‘lgan  munosabatini  (uydagi,  tog‘dagi,  kuzgi, 
bahorgi, qishki) ifodalaydi. 

---

Sifat  narsa-hodisadagi,  predmetdagi  belgini  bildiradi.  Shuning  uchun  gapda 
sifatlar  doimo  ot  bilan  bog‘lanib,  uning  belgisini  kо‘rsatadi:  moviy  dara, 
zangori kо‘l, oq. uy, keng xona, yaxshi bola, shirin olma kabi.   
Sifatlar  о‘ziga  xos  morfologik  xususiyatlarga  ega.  Ularning  muhim  morfologik 
belgisi  predmetdagi  belgini  darajalab  kо‘rsata  olishidir.  Shuningdek,  sifat  sо‘z 
yasovchi,  shakl  yasovchi  qо‘shimchalar  tizimiga  ham  ega. Sifatlar  predmetlardagi 
belgini  boshqa  predmetdagi  shunday  belgiga  qiyoslab:  yaxshi,  yaxshiroq,  -  juda 
yaxshi: belgini kuchaytirib:  qip-qizil, sap-sariq. yoki aksincha kamaytirib: kо‘kish, 
sarg‘ish,  qizg‘imtir  ifodalash  xususiyatiga  ega.  Shu  boisdan  sifatlarda  boshqa 
turkumlardan  farqli  ravishda  —  daraja,  kuchaytirma  va  ozaytirma  shakllar 
mavjud. 
Sifatlar  gapda  asosan  sifatlovchi-aniqlovchi  vazifasida  keladi:  og‘ir  tabiatlik, 
ulug‘  gavdalik,  kо‘ram va  oq yuzlik,  kelishgan,  qora  kо‘zlik, mutanosib qarashlik 
va  endigina  mirti  sabza  о‘rgan  bir  yigit  (A.Qod.);  hol  va  kesim  vazifasida:  mag‘rur 
holda  chо‘ntagidap  bitta  о‘n  sо‘mlik  chiqarib,  bо‘lingan  tо‘p  ustiga  tashladi 
(T.Mal.) chodirning ichi о‘rdaday keng, tagiga  somon na  poxol tо‘shalib,ustiga 
brezent  tash-langan  (O.YO.);  otlashganda  ega:  yaxshi  yeydi  oshini,  yomon  yeydi 
boshini (maqol), tо‘ldiruvchi: yaxshini yaxshi deydilar (maqol), qaratqichli aniqlovchi: 
kattaning  kichigi  bо‘lguncha,  kichikning  kattasi  bо‘l  (maqol).  Sifat  otga  bog‘lanib 
uning belgisini bildiradi. Otga bog‘lanib, belgi ifodalash boshqa turkumdagi sо‘zlarga 
ham  xos.  Chunonchi,  ot:  u  yо‘lda  shahar  kutubxonasi  eshigi  oldida  turgan 
Shafrinni  uzoqdan  kо‘rib  qoldi (A.Q.): Son: Otabek Marg‘ilon kelganining ikkinchi 
kuni poyafzal bozorida bо‘lgan edi (A.Qod.) kabi. Bunday holatlarda otga bog‘lanib 
kelgan  sо‘zlar  belgi  bildirsada,  sifat  turkumiga  о‘tmaydi,  о‘zi  mansub  bо‘lgan 
turkumda qolaveradi.