Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Kislorod xossalari: Kislorodning 2 ta О₂ va О₃ allotropik shakli mavjud. Odatda biz kislorod deganda molekulyar kislorodni (О₂) nazarda tutamiz, agar molekulyar kislorodni dikislorod desak yanada tushunarliroq bo‘ladi, ozon deganda kislorodning O3 tuzilishini nazarda tutamiz.

Hona haroratida dikislorod rangsiz hidsiz gaz. U -183 ^оC da suyuqlanadi, -218 ^оC da muzlaydi. U suvda juda kam eriydi 25 ^оC да 0.04 г/л, ammo shu suvda erigan kislorod dengiz jonzotlari hayoti uchun muhim ahamiyatga ega.

Kislorodning elektron konfiguratsiyasi [Не] 2s²2p⁴. U valent elektronlarini oktetga yetkazishi uchun ikkita elektron oladi (О^2- bo‘lishi kerak). U kovalent birikmalarida Н₂О ga o‘xshab yakka bog‘ bilan yoki formaldegiddagi (H₂C=O)kabi qo‘shbog‘ bog‘lanish hosil qiladi. Kislorod molekulasi qo‘shbog‘ orqali hosil bo‘lgan. Kislorod molekulasidagi bog‘ juda mustahkam uning bog‘ entalpiyasi 495 kJ/mol. Bundan tashqari kislorod boshqa ko‘pgina elementlar bilan ham mustahkam bog‘ hosil qiladi. Shunday qilib, ko‘pgina kislorod tutgan birikmalar termodinamik jihatdan kisloroddan barqarorroq. Kislorodni ko‘pgina reaksiyalari yuqori aktivlanish energiyasiga ega bo‘lib, yuqori temperaturada boradi. Ba’zi reaksiyalar ekzotermik bo‘lib, yuqori tezlik bilan boradi va ba’zan portlash bilan borishi mumkin.

Kislorodning allotropik shakl o‘zgarishi ozondir. Past haroratda kislorod molekulasi o‘zaro dimerlanadi, u magnitga tortilmaydi -diamagnitdir. Kislorod odatdagi haroratda passiv modda bo‘lib, qizdirilganda va katalizator ishtirokida deyarli barcha elementlar bilan birika oladi. Oltingugurt, fosfor, natriy va hatto temir sim ham kislorodda havodagiga qaraganda ancha ravshan yonadi. Havodagi kislorod ta’siridan metallar zanglaydi, organik moddalar chiriydi, moddalarning yonishida kislorodning roli nihoyatda katta.