Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

7.1. Kislorod guruhchasining umumiy tavsifi. Xalkogenlar.

Kislorod garchi VI A guruhda joylashgan bo‘lsa ham, u odatda ikki valentli elementlar jumlasiga kiradi, kislorodnig maksimal kovalentligi to‘rtga teng bo‘lishi mumkin. U holda kislorod atomi sp³-gibridlanish sodir bo‘ladi.

Kislorod atomida elektronlarning orbitallaringa joylanishi quyidagicha bo‘ladi:

Olimlar havo tarkibida yonuvchan, nafas olishda ishtirok etuvchi tarkibiy qismga egaligini bilib oldilar. 1774 yil ingliz olimi Jozef Pristli kislorodni kashf qilmaguniga qadar bu tarkibiy qism no’malum edi. Keyinchalik Lavuazye bu tarkibiy qismni kislorod “kislota tug‘diruvchi” deb nomlagan.

Kislorod boshqa elementlar bilan juda xilma xil birikmalar hosil qiladi, misol uchun suv (Н₂О), alyuminiy oksidi (Аl₂О₃), chaqmoqtosh (SiО₂), temir oksidlari (FeО, Fе₂О₃). Haqiqatan kislorod elementi massa jihatidan inson tanasi va yer qobig‘ining asosiy qismini tashkil etadi. U bizning hayotimizda moddalar almashinuvi uchun oksidlovchi va inson hayoti uchun muhim modda.