Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

12.3. Кимёвий коррозия

Aksariyat metallar havo, tuz, suv, kislota va ishqor eritmasi ta’siri ostida buziladi. Metallarning umuman, turli moddalarning tashqi muhit bilan ximiyaviy yoki elektroximiyaviy ta’sirlanish natijasida buzilishi va yemirilishi korroziya deyiladi. Korroziya so‘zi lotincha ,,corrodere”dan olingan bo‘lib, uning ma’nosi yemirilish, buzilish demakdir. Korroziya xalq xo‘jaligiga juda katta zarar yetkazadi. Qilingan hisoblarga qaraganda, qora metallarning taxminan 1/9 qismi korroziya oqibatida yemirilib ketadi. Ko‘pincha kichik, lekin muhim qismining korroziyaga uchrashi oqibatida butun boshliq stanok ishdan chiqadi. Korroziya uchragan metal buyumlarni almashtirish ancha mablag‘ va mehnat talab qiladi (kanalizatsiya hamda vodoprovod trubalarini almashtirishni esga oling). Korroziyaga bardosh beradigan materiallarning yo‘qligi ba’zan yangi texnologiya protsesslarini joriy qilishga halaqit beradi va hokazo. Zanglab yemirilish xillari – korroziya – bu detallning tashqi muhit ta’sirida kimyoviy yoki elektrokimyoviy yemirilishidir (zanglash va yemirilib ketish, maydalanib zarrachalar ajralib chiqish). Korroziya xalq xo‘jaligiga katta zarar yetkazadi. To‘qimachilik va yengil sanoatda ko‘pincha bo‘yash, pardozlash mashinalari, teriga ishlov berish, yo‘ngli teriga ishlov berish kabi korxonalarning mashinalari korroziyaga uchraydi. Chunki bu sohalarda mashinalar kuchli kimyoviy moddalar muhitida o‘ta nam holatida ishlaydi. Masalan: lub tolasini xo‘l yig‘ishtirish, paxta ipini xo‘l eshish, oxorlash, xo‘l to‘qish kabi sohalarda.

Tashqi sharoitga qarab, metallar turli xil korroziyaga uchrashi mumkin. Korroziyaning xillari o‘zining mohiyati, mexanizmi jihatidan bir-biridan juda katta farq qiladi. Korroziya fizik-ximiyaviy harakteri jihatidan ikki xil bo‘ladi: kimiyaviy korroziya va elektrokimiyaviy korroziya.