Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

2.2. Molekulyar orbitallar nazariyasi. Molekulyar orbitallar.

Molekulyar orbitallar usuli (MOU) metal ioni bilan ligandlar orasida kovalent, ion va boshqa turdagi bog’lanishlar hosil bo’lishini mantiqiy ravishda ko’rsatib beradi. Binobarin, MOU da har qanday zarracha to’liq kvant-mexanik sistema deb qaraladi.

Molekulyar orbitallar nazariyasining bir necha variantlari mavjud. Bular ichida AOChK( atom orbitallarning chiziqli kombinasiyasi) nomli variant ko’p tarqalgan hisoblanadi. Bu variantga muvofiq, hosil bo’layotgan birikmaning molekulyar orbitallari dastlabki moddalardagi atom orbitallarining bir-biri bilan ma’lum tartibda o’zaro qo’shilish va ayirilish natijasida hosil bo’ladi. MOU biror moddaning molekulyar tuzilishi sxemasini yaratishdan avval uning kristall tuzilishini rentgen nurlar yordamida aniqlab olish zarurligini taqozo qiladi va bu ma’lumotlardan foydalanishni ko’zda tutadi.

Agar sistemada bog’lovchi MO bo’lsa, dastlabki moddalarning elektron buluti bir-birini maksimal( musbat) qoplaydi va ma’lum miqdorda energiya ajralib chiqadi. Bo’shashtiruvchi MO hosil bo’lganda dastlabki moddalarning elektron bulutlari bir-birini nafaqat qoplamaydi, aksincha bir-biridan itariladi va bunday orbitallar energiyasi qisman ortib ketadi. Uchunchi holda dastlabki atomlardagi elektron bulut energiyasida o’zgarish bo’lmaydi, ular bog’lanmaydigan MO hisoblanadi.[1]

2.3. Valent bog‘lar nazariyasi. Kovalent bog‘lanishning to‘yinuvchanligi va yo‘naluvchanligi. Bog‘ning karraliligi (tartibi). Bog‘ning qutbliligi va qutblanuvchanlik. Kovalent molekulalarning turlari.

Valent bog‘lar nazariyasi va obitallarning gibridlanishi. Kovalent bog‘lanish – nima va bog‘ning kuchini qanday omillar belgilab beradi? Atomlararo ta’sir natijasida hosil bo‘lgan molekulaning shaklini qanday izohlasak bo‘ladi? Shu toifadagi savollarga valent bog‘lar nazariyasi javob bera oladi.