Qarshi davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi davlat boshqaruvida inson resurslari

Tashkillashtirishga yo‘naltirilgan usullar. Xizmat doirasini kengaytirish – ishchi-xodimlarga kompaniyaning kundalik ishlarida ishtirok etishlari uchun katta imkoniyatlarning berilishi.
Maqsadlarga erishishdagi ishtirok – komanda ishidagi muvaffaqiyatli natijalari evaziga muntazam ravishda pul mukofotlarining olinishi.
Kompaniya kadrlar qo‘nimsizligi va mehnat unumdorligining umumiy pasayishi kabi muammolarga hamisha duch kelaversa, keskin choralar ko‘rish zarur bo‘ladi. Firma rahbariyati firmani yaxshi holatga keltirish uchun ehtimol, maqsad, strategiya va tashkillashtirish madaniyatini qaytadan ko‘rib chiqishi lozim bo‘lar. Bunday o‘zgarishlar osonlikcha kechmaydi. Ular firmadagi barcha ishchilarni qamrab oladi, lekin foydali natija keltirish garovini bermaydi. Agar ular, ana shu o‘zgarishlar davridan bir amallab o‘tib olsalar, komandaga kerakligi hissi va yangi maqsadni ilg‘ay bilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar, bu esa asoslanishning kuchli vositasidir.
Tashkillashtirish ishlariga yo‘nalgan asoslantirish uslublarining ko‘pchiligi bir xil kategoriyaga to‘g‘ri keladi: ishchilarning xizmat doirasini kengaytirish, kompaniyaning kundalik ishlarida ishtirok etishlari uchun katta imkoniyatlar berish.
"Jamoa bo‘lib boshqarish" nomi ostida mashhur bo‘lgan ushbu uslublarni, ilk bor "Federal Express" kompaniyasi qo‘llagan. Bu kompaniya xodimlariga ishga qabul qilish va ish joyidan yuqori lavozimga ko‘tarishda qarorlar chiqarishda ishtirok etish, mahsulot sifatini nazorat qilish guruhlarida ishlash, kadrlar masalasida va tezkor qaror qabul qilish ishlarida rahbariyat bilan birgalikda ishlash uchun o‘z vakillarini tanlash, o‘zi xohlagan taftish bo‘limiga shikoyatlar qilish huquqlari berilgan. Kompaniya ishlariga xodimlarni jalb etishning shu kabi uslublari, tashkilotda birdamlik muhitining qaror topishiga yordam beradi.
Ishchilarning xizmat doirasini kengaytirishning asosiy uslubi – o‘z-o‘zini boshqarishga asoslangan ishchi komandalarini shakllantirish. Bunday komandalar, o‘z vazifasini o‘zi belgilay oladigan, ularni hal etish yo‘lida yangi yechimlar topa oladigan, o‘z ishini o‘zi boshqara oladigan xizmatchilardan iborat guruhlardan tashkil topgan. Ana shu uslubdan foydalanadigan kompaniyalarda o‘tkazilgan so‘rovlar shuni tasdiqladiki, bunday komandalar turli yo‘llar bilan tashkil etilib, ulardagi xizmatchilar soni 6 tadan 32 gacha bo‘ladi. Mazkur komandalarning muvaffaqiyatli ishi tufayli ishchi kuchiga ketadigan xarajatlar miqdori kamayib, mehnat unumdorligi oshgan, mahsulot sifati va ishchilarning ma’naviy ruhi ko‘tarilgan. Bu uslubni qo‘llashdagi asosiy qiyinchiliklar mazkur tizimdan foydalana bilmaslik, ishchilarning rahbariyatga ishonchsizligi va menejerlarning qarshiligi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Albatta, agar ishchi komandalarining g‘oyalari maxsus haq to‘lash dasturlari bilan qo‘llab-quvvatlanmasa, ular chiqarayotgan mahsulot unumdorligining pasayishi muqarrar. Ana shunday dasturlardan biriga misol sifatida maqsadlarga erishishdagi ishtirokni keltirish mumkin. Uning mohiyati shundaki, pul mukofoti komanda ishining natijalariga bog‘liqdir. Bunday mukofotlar, odatda, oyda bir marta beriladi. Moliyaviy rag‘batlantirishning yana bir ko‘rinishi – kompaniya akstiyalaridan bir qismini berish. Bu dasturlarning maqsadi – odamlarga, ularning mehnat faoliyati va pul mukofotlari orasidagi bog‘liqlikni namoyish etish.
Ba’zi kompaniyalar o‘z ishchilariga firmani birgalikda boshqarish imkoniyatini ham beradilar. Xizmatchilarning xususiy mulkiga aylangan firmalarda "yopilish" xavfi kamroq bo‘ladi. Jumladan, pochta va maishiy mollarni ishlab chiqaruvchi "Manno" firmasi, o‘zining xizmatchilariga tegishlidir. Jamoaning har bir a’zosi sotilish miqdori va firma daromadini doimo nazorat qilish imkoniyatiga ega bo‘lib, bu hol ularga o‘z kompaniyalari faoliyatidan qoniqishlariga hamda o‘zlarining shaxsiy muvaffaqiyatlarini o‘rtaga qo‘yib, eng unumli asoslangan strategiyadan daromad olishlariga olib keladi.