Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti ’’astronomiya va optika kafedrasi’’ Toshquvatova Nuriya Abdiqayumovnaning

n

1 

n

2 

n

1 

n

2 

n

1 

n

2 

 

Ө

1

 

 

Ө

1

 

 

Ө

1

 

 

Ө

2

 

a) 

b) 

d) 

---

23 

 

 

1

2

arcsin

.

.

.

n

n

q

i

t





 

bu yerda n

1

-o‘zakninig sindirish ko‘rsatkichi; 

      n

2

-qobiqninig sindirish ko‘rsatkichi. 

O‘zak  va  qobiq  tayyorlanadigan  materiallarning  sindirish  ko‘rsatkichlari 

nisbatini optimal tanlash orqali yorug‘lik nurining o‘zak ichida to‘liq ichki qaytishi 

ro‘y beradi va nurni faqatgina optik tola o‘zagi bo‘ylab tarqalishi ta’minlanadi. 

Uzatish  uchun  nur  ma’lum  bir  burchak  ostida  optik  tolaga  kiritiladi. 

Yorug‘lik nurining tola o‘zagiga maksimal tushish burchagi burchak aperturasi Ө

а

 

deyiladi. Burchak aperturasining sinusi sonli apertura deyiladi va NA xarflari bilan 

belgilanadi  (N-number-son,  A-apеrture-teshik).  Sonli  apertura  quyidagi  formula 

orqali aniqlanadi: 

NA=sin Ө

а 

=     n

1

2

 – n

2

2

 . 

(2.2) 

  

Keltirilgan formuladan ko‘rinib turibdiki, optik tolaning sonli aperturasi NA 

faqatgina o‘zak va qobiqning  n

1 

va n

2

 sindirish ko‘rsatkichlariga bog‘liq. Bunda 

har doim n

1

>n

2

 shart bajariladi (2.5-rasm)[14,15]. 

 

 

 

 

2.5-rasm. Optik tolada yorug‘lik nurining tarqalishi. Optik  tolaning sonli 

aperturasi  

n

2 

qobiq 

Ө

а

 

 

Tola aperturasi 

n

1 

o‘zak 

---

24 

 

 

Optik  tolada  nurni  tarqalish  tezligi  o‘zakning  sindirish  ko‘rsatkichlariga 

bog‘liq bo‘lib, quyidagi  formuladan  aniqlanadi: 

                                  

1

n

c

C

m

