Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti ’’astronomiya va optika kafedrasi’’ Toshquvatova Nuriya Abdiqayumovnaning

Р

нур

, мW 

1 

    2 

I, мА 

---

31 

 

 

    Odatda  injeksiya  tokini  va  mos  ravishda  lazerning  chiqish  optik  quvvatini 

modulyatsiyalashda qo‘llaniladi. Shuni alohida aytish kerakki, lazer chegaralangan 

pik  quvvatli  nurlanish  manbai  hisoblanadi.  Bu  nakachka  tokining  katta 

qiymatlarida quvvatni kamayib borishi bilan bog‘liq. Lazer diodlarga xos yana bir 

muhim xususiyatni aytib o‘tamiz: atrof muhit temperaturasi o‘zgarsa, vatt – amper 

xarakteristikasi suriladi (2.8 – rasm).  

 

 

 

 

 

 

     

 

 

2.8  rasm  Lazer  diodning  vatt-amper  xarakteristikasining  temperaturaga 

bog‘liq ravishda o’zgarishi. 

Bu chegaraviy tok va chiqish quvvati qiymatlarining  o‘zgarishiga olib keladi.  

Bu  kamchilikni  bartaraf  etish  uchun  kompensatsiyalashning  elektr  sxemalari, 

shuningdek  mikrosovutgichning  ishini  boshqaruvchi,  termokompensatsiyalash 

sxemalaridan foydalaniladi. 

2.9  –  rasmda  lazer  diodlar  optik  nurlanishining  yo‘nalganlik  diagrammasi 

ko‘rsatilgan.  Rasmdan  ko‘rinib  turibdiki,  lazer  nurlanishining  diagrammasi 

nosimmetrik.  quvvatning  yarim  sathida  o‘lchanganda  uning  kengligi  o‘tishga 

parallel  yuzada    200  dan  kichik  va  perpendikulyar  yuzada  400  dan  katta  (2.9.a–

rasm).  2.9,b–rasmda  o‘zaro  perpendikulyar    yo‘nalishlarda  nurlanish  quvvatining 

burchakka bog‘liqligi ko‘rsatilgan. 

 

     

100  200 

300 

400 

0

0

C 

        

 

 

I,мА 

  P,мВт 

       20 

     15 

     10 

      5 

      0 

 

       

20

0

C

 

 

 

 

35

0

C 

I

ч

  I

ч

  I

ч

 

---

32 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.9-rasm. Optik nurning lazer dioddagi yo’nalganlik diagrammasi: a) parallel 

va perpendikulyar yuzalardagi nurlanish kengligi; b) o’zaro perpendikulyar 

yo’nalishlarda nurlanish quvvatining burchakka bog‘liqligi. 

 

    Yo‘nalganlik 

diagrammasi 

ellepis 

konus 

ko‘rinishiga 

ega. 

Generatsiyalanadigan  nurlanishning  yetarli  katta  yoyilganligi,  uni  kichik  sonli 

aperaturali optik tolaga samarali kiritishga to‘sqinlik qiladi. Buning uchun maxsus 

moslashtiruvchi qurilmalarni qo‘llash talab etiladi. 

Magistral  tolali  optik  aloqa  liniyalarida  asosan  signallar  1,3  va  1,55  mkm 

to‘lqin  uzunliklarida  uzatiladi.  1,55  mkm  to‘lqin  uzunligida  so‘nish  qiymatlari 

kichik  bo‘lgani  uchun  retranslyatsiyasiz  (L=100km)  uzun  uchastkalarda  ana  shu 

to‘lqin uzunlikdagi optik uzatish manbalaridan foydalanish samaralidir. Magistral 

aloqa  liniyalari  kabellari  bir  modali  tolalardan  iborat  bo‘lgani  uchun  ham  lazer 

diodlardan  foydalanish  kerak.  Chunki  yorug‘lik  diodga  qaraganda  lazer 

diodlarning  nurlanishini  yo‘nalganlik  diagrammasi  tor.  Bu  nurlanishni  tolaga 

kiritishni osonlashtiradi[19]. 

Ko‘p  modali  yoki  Fabri-Pero  rezonatorli  lazerlar.  GaAs  yoki  InP  yarim 

o‘tkazgich  turlaridan  biri  asosida  tayyorlangan,  kristallning  ikki  qarama-qarshi 

Z 

  X 

 Y 

  Z 

X 

Y