|
Dinning jámiyet turmısında tutqan ornı
Dinning mánisi hám jámiyet turmısında tutqan ornı teologiya hám fanda túrlishe aytiladi. Teologiyashunoslar pikrine qaraǵanda - dinge sıyınıw quday tárepinen óz payǵambarları arqalı adamzat álemine engiziliwi zárúr bolǵan ilohiy nızamlar bolıp tabıladı. Ol ozaldan insannıń quday menen baylanıs qılıw mútajligi bolıp tabıladı.
Dinge sıyınıw - tábiyaat, jámiyet, insan jáne onıń sanasına, jasawdan maqseti hám de táǵdirin tikkeley qurshap alǵan, átirap -ortalıqtan sırtda bolǵan, insandı jaratqan, áyne zamande oǵan birden-bir «to'g'ri», «haqiqat» hám «odil» turmıs jolin kórsetetuǵın hám úyrenetuǵın ilohiy qudıretke isenim hám ıseniwdi bildiretuǵın maslak, qaraw táliymat bolıp tabıladı.
Dúnyalıq, ilimiy kózqaras boyınsha bolsa dinge sıyınıw, social–tariyxıy hádiyse. Adamlıq jámiyeti tariyxıy rawajlanıwınıń málim basqıshında payda bolǵan social ań formalarınan biri. Dinge sıyınıw–arnawlı bir táliymatlar, sezim– sezimler, toat–sıyınıwlar hám diniy shólkemlerdiń xızmetleri arqalı kórinetuǵın bolatuǵın, adam, turmıs jaratılıwın oyda sawlelendiriwdiń bólek tárizi, onı aqıl etiwdiń ayriqsha usılı.
Dúnyada adamlar jámááti payda bolǵanınan tap bizgeshe ótken dáwirlerdi ilahiy oyda sáwlelendiriwde sáwlelendiriw bolıp tabıladı. Dinniń ne ekenligi túrlishe anıqlama berse–de, ulıwma kózqaras mınada, dinge sıyınıw ıseniw sezimi bolıp tabıladı. Bul sezim insannıń eń tereń hám gózzal psixik–ruwxıy mútájliklerinen bolıp tabıladı.
Haqıyqattan da, «dúnyada dini, isenimi bolmaǵan xalıq, elat, millet joq. Sebebi qandayda–bir xalıq dinsiz, ıqtıqatsız, qandayda bir–bir zatqa isenimsiz
jasay almaydı. Sol sebepli hár qanday dinge sıyınıw jámiyette málim social, ruwxıy, ruwxıy hám kóplegen basqa wazıypaların atqaradı.
Dinniń táselle beriwshilik wazıypası. Insan balası basına qanday da bir músiybet, qıyınshılıq túskende, ózine dinnen shalǵıtıwshı, kewlin jay etiwshi, jubatıwshı kúsh tapqan.
Din birlestiriw wazıypasın atqarıp, insanlar arasında awızbirshilikti bekkemlewge xızmet etedi. Hárbir din sıyınıwshıların óz qaǵıydalarına ámel etiwge shaqıradı. Olardı bul qaǵıydalarǵa sadıq bolıwǵa shaqıradı hám sol jol menen insanlardı birlestiredi.
Din ózine boysınıwshılardıń turmısın tártipke salıp basqarıw wazıypasın da atqaradı. Bul wazıypa ádep–ikramlılıq normaları tiykarında ámelge asırıladı. Din ádep–ikramlılıq normaların tártipke saladı hám de hadal, haram, sawap hám gúna ne ekenligin belgilep beredi.
Dinniń kommunikativlik wazıypası diniy úrp–ádet, máresim hám bayramlardı birgelikte ótkeriwge, aǵayinshilik, tanısshılıq, bir dinlilik qatnasıqların bekkemlewge shaqıradı.
Din insan ómiriniń jaqsı táreplerin ashadı. Bul onıń insanlardı ruwxıy mánáwiy tárbiyalaw wazıypasında sáwlelenedi.
Din mádeniyattıń rawajlanıwına da úlken tásir kórsetip kelmekte. Bunnan tısqarı, ol ulıwma insanıylıq hám milliy qádiriyatlardı saqlap qalıw hám de áwladtan–áwladqa jetkeriw boyınsha da úlken áhmiyetke iye.
Din insaniyattıń ruwxıy dúnyası menen tıǵız baylanıslı bolıp, ómirde bárháma onıń menen birge bolıp kelgen.
Búgingi kúnde ayırım kúshler dinniń jámiyettegi wazıypalardan ǵárezli maqsetlerde paydalanıwǵa urınıwların da baqlaw múmkin. Nátiyjede mıńlaǵan adamlar dinsizlikte ayıplanıp, qanları tógilmekte.
Hár túrli diniy uranlardıń nadurıs talqılanıwınan da biygúná insanlar jábir shekpekte.
Áne usınday unamsız jaǵdaylardıń aldın alıwda dinniń hár túrli xalıqlar arasında baylanıs ornatıwı, olardı mánáwiy hám ruwxıy tárepten jaqınlastırıw,
zulım hám májbúrlewge qarsı birgelikte gúreske shaqırıwı ayrıqsha áhmiyetke iye.
Bárshe dinler jaqsılıqtı tarqatadı. Din hám ilim–pán birin–biri tolıqtırıp turadı.
«Insannıń tiykarǵı wazıypası ózin qorshap turǵan álem sırların úyreniwden ibarat. Pánlerdiń jaǵdayı da áne usınday. Olardı adamnıń kúndelikli turmısı ushın zárúr bolǵan talap dúnyaǵa keltirdi. Soǵan muwapıq tárizde pán rawajlandı».
Jámiyette jamanlıqlardıń tamırları kóp, biraq olardıń tiykarı úsh nárse— dámegóylik, ǵázep hám ilimsizlik.
Do'stlaringiz bilan baham: |
