Qaraqalpaqstan respublikasi joqari háM

Dinniń tariyxiy formaları–Din tuwralı túsinik, dinniń ne ekenligi boyınsha hár túrli táriypler, ráń-báreń pikirler, qaǵıydalar bar bolıp, solardıń ayırımlarına toqtap óteyik. Din degen sorawǵa biz joqarida Prezidentimizdiń sózin keltirip óttik. Bunnan tısqarı din tábiyat, jámiyet insan hám onıń sanası, jasawdan maqseti hámde táǵdiri, insaniyattıń qorshap turǵan ortalıqtan tısqarı bolǵan, onı dóretken, sonıń menen adamlarǵa durıs, haqıyqıy, ádil turmıs keshiriw jolın kórsetetuǵın hám úyretetuǵın ilaxiy qúdiret kúshlerge isenim hám sol isenimdi
táriyiplep, belgilep beretuǵın kóz qaras, táliymat hám oy pikirler jiynaǵı.
Dinge iseniw hám hújdan erkinligi máselesi Ózbekistan Respublikasınıń Konstituciyasında óz sheshimin tapqan bolıp, ol xalıqaralıq huqıqıy-normativ talaplarǵa tolıq juwap beredi.
Hárqanday dinge iseniwshi hám hesh qanday dinge isenbeytuǵın adamlar ushın bir túrdegi shártler qoyılıwın támiyinlewshi Ózbekistan Respublikası Konstituciyasınıń 31-statyasında, atap aytqanda, mınaday delinedi:
«Hámme ushın hújdan erkinligi kepillenedi. Hárbir insan qálegen dinine

iseniwi yáki heshbir dinge isenbew huqıqına iye. Diniy kózqaraslardı májbúriy sińdiriwge jol qoyılmaydı».
Ózbekistan Respublikasınıń Konstituciyasında kórsetilgenindey, hújdan erkinligin támiyinlew barlıq puqaralardıń birdey huqıq hám erkinliklerge, atap aytqanda, isenim erkinligi huqıqına iye ekenligi, diniy hám isenimine qaramastan, nızam aldında teń ekenligi haqqındaǵı qaǵıyda olardıń tiykarın quraydı.
Elimizde sociallıq-ruwxıy ortalıqtı salamatlastırıwda milliy qádiriyatlar menen bir qatarda diniy qádiriyatlardıń da ornı sheksiz. Islam dini de insan mápleri hám jámiyet rawajlanıwına xızmet etiwshi hárqanday ashılıw hám jańalıqlardı joqarı dárejede qádirlegen, qollap-quwatlaǵan. Bul baǵdarda Ózbekstan Respublikasınıń Birinshi Prezidenti Islam Karimovtıń usı sózlerin eslewimiz lazım: «Islam dini—bul ata-babalarımız dini, ol biz ushın hám iyman, hám ádep-ikramlılıq, hám diyanat, hám aǵartıwshılıq ekenligin umıtpayıq. Ol qurı aqıydalar jıyındısı emes».
Din jámiyet turmısında áhmiyetli orınǵa iye bolıp, ol adamlarda jaqsılıqqa umtılıw, ózin ruwxıy hám fizikalıq jaqtan páklew, átiraptaǵılarǵa payda tiygiziw, ómirdi qádirlew sıyaqlı unamlı sezimlerdi qáliplestiredi.
Din—arabsha sóz bolıp, ózbek tilinde, isenim, boysınıw mánilerin ańlatadı. Sizlerdiń jaqsılarıńız dúnya islerin dep aqıret islerin, aqıret isin dep dúnya islerin tárk etpeytuǵın hám adamlarǵa múshkúlin túsirmeytuǵınlarıńız.
Dinler adamlardı hámiyshe jaqsılıqqa, qayırlı islerge shaqırıp kelgen. Dúnya kartasında bolǵan mámleketler, onda jasawshı xalıqlardıń óz dini, úrp- ádetleri hám dástúrleri bar. Dúnya xalıqları tariyxın úyreniwde olardıń diniy kózqarasları, isenimi hám diniy ámeliyatların itibardan shette qaldırıw múmkin emes.
XVII—XIX ásirlerde jasap dóretiwshilik etken ayırım evropalı izertlewshiler insaniyat rawajlanǵan sayın onıń qorqıwları da azayadı, ol ǵárezsiz boladı, bul bolsa dinlerdiń pútkil joq bolıp ketiwine alıp keledi, dep boljaǵan edi.
Biraq, waqıt ótiwi menen bul pikir ámelde óziniń tastıyǵın tappadı. Din jámiyette bir qatar wazıypalardı atqarıp kelgen.
Din insanlardıń dúnyaǵa kózqarasın qáliplestiriw, táselle beriw (kompensatorlıq), birlestiriw, basqarıw, kommunikativlik, ruwxıy-mánáwiy tárbiyalaw usaǵan wazıypalardı atqaradı. Din dúnya hám insaniyattıń qalay payda bolǵanın iláhiy tárizde túsindirip beredi.
Kerekli bilimdi úyreniwden ózińdi alıp qashpa!