Qaraqalpaq mamleketlik universiteti yuridika fakulteti 202-topar oqiwshisi arzimbetova barnonin “jergilikli mamleketlik hakimiyati organlari” paninen prezentaciya jumisi.
Tema; Jergilikli mamleketlik hakimiyat organlarin sholkemlestiriw tartibi ham prinsipleri.
Reje;
1.Jergilikli wakillik organlarin qaliplestiriw, jergilikli wakillik organlarin tarqatip jiberiw.
2.Hakimlerdi lawazimga tayinlaw ham lawaziminan azat etiw.
Jergilikli wakillik organinin barliq taypasi saylaw otkeriw joli menen sholkemlestiriledi. Saylawdi sholkemlestiriw ham otkeriw tartibi 1994-jili 5-mayda qabil qilingan “Xaliq deputatlari walayat,rayon, qala Keneslerine saylaw haqqinda”gi Ozbekstan Respublikasi Nizami tiykarinda amelge asirildi. Yagniy xaliq deputatlar kekesinin saylaw arqali sholkemlestiriliwi, olardin wakillik xarakterin ayqin korsetedi
Xaliq deputatlari walayat Kenesi saylaw otkeriwshi walayat saylaw komissiyasi
Okrug saylaw komissiyasi
Xaliq deputatlari rayon Kenesi saylaw otkeriwshi rayon saylaw komissiyasi
Uchastka saylaw komissiyasi
Xaliq deputatlari qala Kenesi saylaw otkeriwshi qala saylaw komissiyasi
“Xaliq deputatlari walayat,rayon,qala Kenesinin saylaw haqqinda”gi Nizaminin 9-statyasinda saylaw komissiyalari qanday tartipte duziliwi haqqinda atap otilgen. Ogan muwapiq saylaw komissiyalari tomendegishe duziledi;
Siyasiy partiyalar saylawindagi ozgerisler;
Siyasiy partiyalardin dizimnen otiw ushin ornatilgan muddet 6aydan 4ayga tusirildi
Siyasiy partiyalardin saylawda qatnasiwi ushin ruxsat beriw maselesin sheshiw boyinsha zarur bolatugin saylawshilar imzasinin mugdari aldingi 50minnan 40min etip belgilendi.
Deputatliqqa talabanlardin isenimli wakilleri sani 5 ten 10 adamga asirildi.
Saylawlardin koppartiyaliq tiykarinda otiwi
Jergilikli mamleket hakimiyati wakillik organina 21jastan saylaniw mumkinligi
Jergilikli mamleket hakimiyati wakillik organlarina saylanatugin deputatlar saninin qisqartiliwi
Deputatliqqa talaban korsetiw huqiqina siyasiy partiyalar,hamde xaliq deputatlari rayon, qala Kenesleri deputatligina puqaralardin ozin ozi basqariw organlari iye boliwi
Wakillikli mamleket organlarinin barliq buwini saylaw joli menen saylanadi. Bunda jana jagdaylarda tomendegi tartipte bolip otedi
Saylawda mamleketimiz boyinsha xaliq deputatlari Walayat Keneslerine 3min 52, Rayon Keneslerine 14min 426, Qala Keneslerine 2min 943 talaban gures alip baradi.
Jergilikli mamleket hakimiyati wakillik organlari deputatlar saylaw natiyjelerine kore, jami saylangan 6min 124 deputattin; 2min 325 sin 38%tin Ozbekstan Xaliq demokratiyaliq partiyasi; 2min 132sin yaki 34,8% Isbilermenler hareketi- Ozbekstan Liveral demokratiyaliq partiyasi; 915sin yaki 14,9% Ozbekstan Milliy Tikleniw demokratiyaliq partiyasi hamde 431sin yaki 7%tin Ozbekstan Adalat social demokratiyaliq partiyasi wakilleri quradi. Saylangan deputatlardin 1min 121i yaki 18,3%i hayel-qizlar bolip esaplanadi.
Jergilikli mamleket hakimiyati organlari iskerliginde puqaralar ham jamaat birlespelerinin qatnasiw principi
Jergilikli mamleket organlari iskerligindegi prinsipler
Xaliq hamimiyatshiligi principi
Kollegiyalliq principi
Nizamliliq principi
Ashkaraliq principi
Milletlerdin tenligi principi
1. Jergilikli mamleket hakimiyati organlari iskerliginde puqaralar ham jamaat birlespelerinin qatnasiwi principi
Xaliqtin keneslerdin islerliginde jamaat bolip islew formalari ush turge ajiraladi. Birinshi turge mamleket hakimiyati organlarinda xaliq jamaatshilik sholkemleri arqali qatnasi, ekinshi turge jamaatshilik baslamashiliq sholkemlerinin kenesi iskerliginde qatnasiwi ham ushinshi turinde puqaralardin islep shigariwdagi ham turar jaylardagi majlisleri kiredi. Ane usinday majlis kenes ham onin organlari wakilligine kiretugin maselelerdi daslepki tarizde dodalanadi.
Xaliq hakimiyatshiligi principi;
Xaliq deputatlari kenesinin sholkemlestiriliwi ham iskerliginin demokratiyaliligi tomendegilerde korinedi;
Tomennen tartip joqariga shekem barliq wakillik organlari saylap qoyiladi.Ozbekstan Respublikasi Konstituciyasinda bekkemlengen
Respublikadagi wakillik ham atqariw hakimiyati sistemasindagi esapdarliq bolip esaplanadi.
Kollegiyalliq principi;
Kollegiyalliq kenes wakilligine kiretugin maselelerdi sheshiwde nizam talabi boyinsha qatnasiwi shart bolgan deputatlardin sani. Egerde sonsha san deputatlari qatnassa gana kenes majlisi ashiliwi ham ol qararlar qabil qiliwi mumkin. Bunday jagday kvorum dep ataladi.
Ozbekstan Respublikasi Konsituciyasi ham ameldegi nizamshiligina kore kvorum tomendegi eki turge bolinedi;
1)Majlisti ashiw ham oni otkeriw ushin,
2)Nizamlardi ham qararlardi qabil qiliw ushin.
Ashkaraliq principi;
Xaliq deputatlar kenesi ham hakim islerligi, qararlar qabil etiwden tartip olardin orinlaniwin tamiynlewge shekem bolgan process ken jamiyetshilik qatnasiwinda olardi xabardar etiw arqali amelge asadi. Ashkaraliqtin en ahmiyetli korinisi xaliq deputatlari kenesleri deputatlarinin esabatlari bolip tabiladi.
Nizamliliq principi;
Barliq jergilikli mamleket hakimiyati organlari iskerliginin en ahmiyetli sholkemlestiriwshi siyasiy ham huqiqiy principlerinen biri. Sonin ushin da bul principtin tiykarlari ozbekstan Respublikasinin Konsituciyasinin 15-statyasinda “Ozbekstan Respublikasinda Ozbekstan Respublikasi Konsituciyasi ham nizamlarinin ustinligi sozsiz tan alinadi. Mamleket onin organlari, lawazimli shaxslar, jamaat birlespeleri,puqaralar kostituciyasi ham nizamlarga muwapiq is koredi” – delinedi.
Itibariniz ushin raxmet!!!
