Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

linzaning fokus 
masofasi
deyiladi. 
Linzaning fokus masofa
skalyar kattalik bo‘lib, F harfi bilan 
belgilanadi. [F]=1 m (metr) 
Linzaga tushgan parallel nurlar dastasi optik o‘qning bir nuqtasida 
yig‘iladi. Bu nuqta bosh fokus nuqta deyiladi. (focus – markaz) 
Fokus masofaga teskari bo‘lgan kattalik 
linzaning optik kuchi
deyiladi. 
Linzaning optik kuchi
skalyar kattalik bo‘lib, D harfi bilan 
belgilanadi. [D]=1/m=1 D (dioptriya) 
F
1
D
;
F
n
D
m
±
=
±
=
Yig‘uvchi linzada D>0 
Sochuvchi linzada D<0 
Linzaning egrilanish radiuslari R
1
va R
2
bo‘lsa, linzaning optik 
kuchi quyidagicha: 
(
)
(
)
(
)
R
n
n
F
n
D
R
R
R
1
R
1
n
n
F
n
D
m
L
m
2
1
2
1
m
L
m
2
-
±
=
±
=
=
÷
ø
ö
ç
è
æ
+
-
±
=
±
=
Optik kuchlari D
1
, D
2
, … D
n
bo‘lgan linzalardan hosil bo‘lgan 
linzaning optik kuchi: 
D=D
1
+D
2
+…+D
n
Ikki linza orasidagi masofa 
l
ga teng bo‘lsa: 
D=D
1
+D
2
–
l
·D
1
D
2
Linza o‘zining sindirish ko‘rsatkichidan katta bo‘lgan muhitga 
joylashtirilsa sochuvchi linza yig‘uvchiga, yig‘uvchi linza 
sochuvchiga aylanadi. 
(n
L
m
) 

---

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 80 - 
- 80 - 
112. Linzada tasvir yasash. Linza formulasi 
Yig‘uvchi linza (qavariq) formulasi: 
f
1
d
1
F
1
±
=
Sochuvchi linza (botiq) formulasi: 
f
1
d
1
F
1
-
=
-
Tasvir hosil qilayotgan linzaning bir qismi yopilsa, tasvir 
hiralashadi, o‘lchami o‘zgarmaydi. 
I. Yig‘uvchi linzada tasvir yasash: 
1. Buyum linzadan cheksiz 
uzoqlikda joylashgan bo‘lsa, 
uning tasviri linzaning 
fokusida nuqta ko‘rinishida 
hosil bo‘ladi. 
2. Buyum d>2F masofada 
joylashsa, 
tasvir 
kichiklashgan, teskari va 
haqiqiy bo‘lib, Foraliqda hosil bo‘ladi. 
f
1
d
1
F
1
+
=
3. Buyum d=2F masofada 
joylashsa, tasvir o‘lchami 
teng, teskari va haqiqiy 
bo‘lib, f=2F da hosil bo‘ladi. 
f
1
d
1
F
1
+
=
4. Buyum 2F>d>F masofada 
joylashsa, tasvir kattalashgan, 
teskari va haqiqiy bo‘lib, 
f>2F oraliqda hosil bo‘ladi. 
f
1
d
1
F
1
+
=
5. Buyum d=F masofada 
joylashsa, tasvir hosil 
bo‘lmaydi. 
6. Buyum djoylashsa, tasvir kattalashgan, 
to‘g‘ri va mavhum bo‘lib, 
istalgan masofada hosil 
bo‘ladi. 
f
1
d
1
F
1
-
=
2
1
H
H
h
=
Buyum va ekran orasidagi 
masofani o‘zgartirmay ikki 
xil haqiqiy tasvir olish: 
1. Linzani buyum va ekran 
orasida siljitish yo‘li bilan 
buyumning H
1
va
H
2
balandlikdagi 
haqiqiy 
tasvirlari olingan bo‘lsa, 
buyumning balandligi h 
quyidagicha: 
2. Buyum va ekranning 
o‘rinlarini almashtirish yo‘li 
bilan… 
II. Sochuvchi linzada tasvir yasash: 
Buyum istalgan masofada 
joylashsa, 
tasvir 
kichiklashgan, to‘g‘ri va 
mavhum bo‘lib, fhosil bo‘ladi. 
f
1
d
1
F
1
-
=
-

---