Qabulxona, hodimlar bilan ishlash va hujjat yuritish jarayoni tahlili

Xalq xo`jaligidagi hisob turlari va ularning jamiyatning boshqarishdagi o`rni va ahamiyati.
Korxonalar, firmalar, tashkilotlar, umuman barcha xо‘jalik yurituvchi subyektlar (keyinchalik korxona deb aytiladi) о‘z faoliyatlarida moddiy (xomashyo, materiallar, tayyor mahsulotlar, yoqilg‘i, binolar, transport vositalari, asbob-uskunalar va boshqa shu kabi moddiy resurslar), mehnat va moliyaviy resurslari ham- 12 da turli xil xizmatlardan foydalanadilar. Ularni moliyalash, ya’ni pulini tо‘lash lozim bо‘ladi. Shuningdek, korxonalar faoliyatini amalga oshirishda, boshqarish uchun kо‘plab axborotlar zarur bо‘ladi. Bu axborotlarni hujjatlashtirish va qaydlash uchun zarur bо‘lgan ishlar (kuzatish, о‘lchash, qayd qilish) hisob olib borishni taqozo etadi. Amaliyotda xо‘jalik hisobi ishlarini tashkil qilishning tezkor (operativ-texnik), statistika va buxgalteriya hisobi turlari mavjud. Hisob ishlarini tashkil qilishning bu turlari uzviy bog‘langan bо‘lib bir-biridan bajaradigan vazifasi, qayerda qо‘llanishi va о‘ziga xos uslublari bilan farq qiladi.
Korxonalar faoliyatini boshqarish uchun har kuni kо‘pdan kо‘p operativ (tezkor) axborotlar (ma’lumotlar) kerak bо‘ladi. Masalan, neft mahsulotlarini sotish bilan band bо‘lgan Farg‘ona neft bazasi unitar korxonasi faoliyatining uzluksizligini ta’minlash uchun neft mahsulotlari zaxiralarining qoldiqlari, xaridorlarning qarzi, xodimlarga ish haqi bо‘yicha bо‘lgan qarzdorliklar, boshqa korxonalarga bо‘lgan qarzlar, sotilgan mahsulotlarning alohida turlari, mahsulotlarining qiymati hamda bankdagi о‘z hisobidagi pullar va shu kabi boshqa axborotlar. Bunday axborotlar operativtexnik hisob yordamida yetkazib beriladi.
Operativ-texnik hisob korxonalar faoliyatida sodir bо‘ladigan ijtimoiy-iqtisodiy axborotlarni kuzatish, nazorat qilish va о‘zining texnik vositalari yordamida yig‘ish hamda qaror qabul qiluvchilarga yetkazib berish tizimidir.
Operativ-texnik hisob yordamida boshqaruv uchun zarur bо‘lgan ma’lumotlar foydalanuvchilarga (menejerlarga, buxgalterlarga, ta’minot bо‘limi xodimlariga, korxona muhandislariga va boshqa tashqi foydalanuvchilarga) huquqiy maqomga ega bо‘lgan hujjatlarni tuzmasdan ma’lumotnomalar yordamida yoki og‘zaki holda, telefon, faks, telegraf, modem yoki internet orqali yetkazib beriladi. Operativ-texnik hisob sodir etilgan hodisa va voqealarni tezkorlik bilan kuzatib, miqdor jihatdan о‘lchab, korxonaning boshqaruv apparati xodimlarini hamda moliyaviy va boshqaruv hisobini ma’lumotlar bilan ta’minlashga xizmat qiladi. О‘zining oddiyligi bilan hisobning boshqa turlaridan farq qiladi.