Zig‘irdoshlar oilasi daraxt, buta yoki o‘t o‘simliklardan iborat. Barglari navbat bilan yoki qarama-qarshi joylashgan, oddiy va ko‘pincha butun, mayda yonbargchali yoki yonbargchasiz. Gullari (aniq) ikki jinsli yoki bir jinsli, aktinomorf yoki deyarli aktinomorf. Kosachabarglari sal tutashgan. Chanchisi ko‘pincha 1 yoki 2 doirada, ba’zan 3 yoki 4 doirada joylashgan. Tugunchasi ustki. Mevalari asosan ko‘sakcha. Zig‘irnamolar qabilasiga 6 ta oila kiradi. Zig‘irdoshlar oilasi — Linaceae Bu oilaga asosan o‘t o‘simliklar, yarimbuta va butalar kiradi. Ular ayniqsa, mo‘tadil va subtropik iqlimli hududlarda tarqalgan. Barglari oddiy, bandsiz, navbat bilan yoki qarama-qarshi joylashgan, yonbargchali yoki yonbargchasiz. Gullari ikki jinsli, aktinomorf. Kosacha va gultojibarglari (4)-5 ta. Urug‘chisi 5 tadan. Tugunchasi ustki. Mevasi ko‘sakcha. Bu oilaga 6 turkum va 250 taga yaqin tur kiradi. O‘rta Osiyoda 1 turkumga oid 9 turi, O‘zbekistonda esa bitta turkumga mansub 5 turi tarqalgan. Pistacia vera ning mevali shoxchasi.
Sistematikasi
Bo‘lim. Magnoliyatoifa (gulli, yopiq urug‘li) o ‘simlikIar (Magnoliophyta yoki Angyospermae)
Ajdod (sinf). Magnoliyasimonlar (ikki urug‘pallalilar) (Magnoliopsida yoki Dicotyledones) - Магнолиевые или Двудольные
Ajdodcha (sinfcha) Ra’nokabilar (Rosoidae) - Розоцветные
Qabila. Zig‘irnamoIar (Linales) - Льновые
Oila. Z ig‘irdoshlar (Linaceae D C . ex S.F.G ray) - Л ьновые
Turkum. Zig‘ir (Linum L.)
Zig‘ir (Linum) turkumi. Turkumga bir yillik va ko‘p yillik o‘t o‘simliklar kiradi. Poyasi shoxlangan, nashtarsimon barglar bilan qalin qoplangan. Gullari aktinomorf, havorang, sariq, ba’zan pushti. Kosachasi va gultojibargi 5 tadan. Changchisi 5 ta. Urug‘chisi 5 ta. Mevasi ko‘sakcha. O‘rta Osiyoda 9 turi, O‘zbekistonda 5 turi o‘sadi. Yovvoyi zig‘ir- ko‘p yillik o‘t. Bo‘yi 30-70 sm. Barglari qalami-nashtarsimon yoki deyarli qalami, bandsiz, uzunligi 10-35 mm, eni 1-3 mm. To‘pguli shingil. Gullari to‘q havorang. Mevasi - ko‘sakcha
Tur. Zig‘ir (Linum usitatissimum L) zig‘irdoshlar (Linaceae) oilasiga kiradi. Zig‘ir urug‘i tarkibida 30—48% moy bo‘ladi. Moy urug‘dan issiq presslash usuli bilan olinadi. Zig‘ir moyi sariq, tiniq, quyuq suyuqlik bo‘lib, o‘ziga xos hidi va mazasi bor. Zig‘ir moyi quriydigan moylarga kiradi. Uning tarkibida 60% gacha izolinolen, 15% linolen, 15% linol va boshqa kislotalarning glitseridlari bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |