Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik Toshkent – 2011

To’rtinchi bosqichda boshqaruvning o’rta bo’g’ini rahbarlari bilan ish olib boriladi. Mazkur bosqichda shakllangan yosh rahbarlar guruhiga faoliyat ko’rsatib kelayotgan iqtidorli sex boshliqlari va ularning o’rinbosarlari qo’shiladilar. O’rta bo’g’in rahbarlari bilan yakkama-yakka ish olib boriladi. Ularga yuqori bo’g’in rahbari murabbiy sifatida biriktirib qo’yiladi. Murabbiy personalni boshqarish xizmati mutaxassislari bilan birgalikda o’rta bo’g’in rahbarlarining amaliy va shaxsiy xislatlarini tahlil etib chiqib, ular uchun shaxsiy tayyorgarlik rejalarini ishlab chiqadi. Odatda bu o’qitish dasturi tijorat faoliyati asoslari, amaliy munosabatlar, boshqaruvni tashkil etishning ilg’or usullari, iqtisodiyot va huquqshunoslik masalalarini qamrab oladi. Mazkur bosqichda o’rta bo’g’in rahbarlarining tarmoqning ilg’or korxonalarida stajirovkadan o’tishlari rejalashtiriladi. Har yili bu rahbarlarning kasbiy ko’nikmalari, jamoaga rahbarlik qilish, murakkab ishlab chiqarish muammolarini hal etish layoqatlari test sinovlaridan o’tkaziladi. Ana shu sinovlar natijalari bo’yicha har bir o’rta bo’g’in rahbarini kelgusida lavozimda o’stirish yuzasidan takliflar tayyorlanadi.
Beshinchi bosqichda yuqori bo’g’in rahbarlari bilan ish olib boriladi. Yuqori bo’g’inga rahbarlikka tayinlash murakkab jarayondir. Chunki bu lavozimni egallash uchun nomzodlarga qo’yiladigan talablar o’ta murakkabdir. Yuqori bo’g’in rahbari tarmoqni ham, kompaniya yoki firmani ham mukammal bilishi kerak. Shu bilan birga bunday rahbarlar ishlab chiqarish, moliyaviy, personal bilan ishlash masalalaridan yaxshi xabardor bo’lishi, g’oyat murakkab ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatlarda samarali faoliyat ko’rsatish uchun korxonaga tegishli bo’linma va xizmatlarida ish tajribasiga ega bo’lishlari lozim. Shuning uchun mazkur lavozimga nomzodlarni korxona bir bo’linmasidan ikkinchisiga o’tkazish (gorizontal siljitish) ular quyi va o’rta bo’g’in rahbarlari vazifalarida ishlab turgan vaqtlarida amalga oshirilishi kerak.
Bugungi amaliyotda yuqori bo’g’in rahbarligi lavozimiga nomzodlarni tanlash va tayinlashni tanlov asosida amalga oshirish tajribasi ham mavjud. Bu tanlovni yuqori bo’g’in rahbarlari, tegishli mutaxassislar, shu jumladan mustaqil ekspertlardan iborat maxsus komissiya o’tkazadi.
Boshqaruv xodimlari kar’erasini rivojlantirishda chet el tajribasini ham hisobga olish maqsadga muvofiqdir. Shu jihatdan Yaponiya kompaniyalarida xizmat vazifasi va lavozimda o’stirish tajribasi (11.20- rasm) diqqatga sazovordir.
Mazkur yapon modelida oliy o’quv yurtini tugallab, ishga qabul qilingan xodim sinov muddati (odatda 1—3 yil) davomida olgan diplomining haqiqiy qiymatini xolis aniqlash uchun qo’shimcha imtihon topshiradi. Shundan so’ng xodim kompaniya ishlari bilan tanishtiriladi (2 haftadan yarim yilgacha), qator tekshirishlardan (shu jumladan korxonaga sadoqatini aniqlash bo’yicha) o’tadi.

Sinov muddatidan keyingina xodim doimiy ishga tayinlanadi. Shundan keyin u 8—10 yil davomida aniqreja asosida bir xizmat vazifasidan yangi vazifaga, lavozimdan lavozimga, bo’limdan bo’limga siljitiladi, stajirovkadan (shu jumladan chet ellarga) o’tadi. Bu davrda xodimga vaqt o’tgan sari tobora murakkabroq mas’ul topshiriqlar berish orqali uni sinash tizimi ham mavjud.
Mazkur yapon modeliga ko’ra, xodim 36 yoshga etganda kompaniya rahbariyatiga har taraflama yaxshi ma’lum bo’ladi. Bu xodimning avvalgi faoliyati tahlili asosida u ikki tizim (rahbarlik kar’e-rasi, mutaxassisliq kar’erasi)dan biri bo’yicha rivojlantiriladi.