Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

11.23-rasm. Korxonada kadrlar zahirasini shakllantirish va ular bilan ish 
olib borish 

---

— korxona personali tarkibidagi o’zgarishlar prognozi;
— xodimlarni lavozimda o’stirishning takomillashtirilishi;
—nomenklaturadagi lavozimlarning zaxira bilan ta’minlanganlik 
darajasi;
— har bir lavozim yoki lavozimlar guruhiga zaxiradan nechtadan 
nomzod to’g’ri kelishi.
Ana shu taxlillar natijasida zaxiraga joriy va istiqboldagi ehtiyoj 
aniqlab olinadi.
Kadrlar zaxirasi eng maqbul miqdorini aniqlash uchun quyidagilar 
hisobga olinishi kerak:
—korxonaning boshqaruv xodimlariga 5 yilgacha bo’lgan muddatdagi 
ehtiyoji;
— ayni vaqtgacha boshqaruvning har bir darajasi uchun amalda 
tayyorlangan zaxira (zaxiraga kiritilgan xodim qaysi joyda tayyorgarlikdan 
o’tganidan qat’iy nazar);
— kadrlar zaxirasidan chiqarilgan xodimlar (shaxsiy tayyorgarlik 
rejalarini bajarmaganliklari, ishlash uchun boshka korxonaga o’tganligi, 
ko’chib ketganligi va boshqa sabablarga ko’ra) salmog’i;
— boshqaruv tarkibidagi o’zgarishlar natijasida lavozimi 
qisqartirilgan, ammo boshqa lavozimlarda foydalanish mumkin bo’lgan 
rahbar xodimlar soni.
Bu masalalarga kadrlar zaxirasi shakllangunga qadar aniqlik kiritilishi 
kerak.
2. Zaxirani shakllantirish va zaxira tarkibiga kiritilgan 
xodimlar ro’yxatini tuzish.
Buning uchun quyidagi usullardan qo’llaniladi:
— hujjatlarni tahlil etish. Birinchi navbatda, xodim mehnat faoliyati 
to’g’risida hisobotlar, uning tarjimai holi, xodimga berilgan tavsifnoma, 
attestatsiya natijalari va boshqa hujjatlar o’rganib chiqiladi;
— maxsus ishlab chiqilgan reja yoki savolnoma bo’yicha xodim 
bilan suhbat (uning qiziqishlari, ehtiyojlari va boshqa qiziqtiruvchi 
ma’lumotlarni aniqlash uchun);
— xodimning o’zini qanday tutishini turli vaziyatlar (ishlab 
chiqarishda, turmushda va hokazo)da kuzatish;
— mehnat faoliyati natijalarini (mehnat unumdorligi, bajarayotgan 
ishi sifati, boshqarayotgan bo’linmasining ko’rsatkichlari va hokazolar) 
baholash;
— lavozimga muvofiqligini aniqlash. Buning uchun zaxiraga 
kiritilayotgan xodim amaliy va shaxsiy sifatlari u egallashi 
495

---

mo’ljallanayotgan lavozimga qo’yilgan talablar bilan taqqoslanadi;
— zaxiraga nomzod uchun ma’lumoti, yoshi, ish staji va hokazolar 
bo’yichatalablar;
—
so’nggi attestatsiya xulosalari va tavsiyalari;
— rahbarlar, ayniqsa bevosita rahbarining, hamkasblari va mehnat 
jamoasining zaxira nomzodi to’g’risidagi fikr va mulohazalari;
— nomzod salohiyatini baholash (tashkilotchilik qobiliyati, 
topshirilgan ishga ijodiy yondashish, bilim va malaka doirasini 
kengaytirishga qiziqish, mehnat nizolarini oqilona hal eta olish, o’z nuqtai 
nazarini qat’iy ximoya qila olish, asoslangan tavakkalchilikka, katta 
mas’uliyatni zimmasiga olishga tayyorlik va hokazolar.
Nomzodlar ushbu va boshqa mezonlar bo’yicha baholangandan so’ng 
zaxiraning dastlabki ro’yxati qayta ko’rib chiqilib, unga aniqlik kiritiladi.