Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Korxonalarda personal kar’erasini rivojlantirish rejalari 
quyidagi 
xususiyatlarga ega:
1.
Xodimning mehnat staji ortishi bilan uning lavozimda o’sishi 
tezlashmaydi. Xodimning bir lavozimdagi staji qancha ko’p bo’lsa, uning 
navbatdagi yuqori lavozimga ko’tarilish ehtimoli shuncha kamayib boradi. 
Ya’ni lavozimdagi staj mansabda ko’tarilish mezoni hisoblanmaydi.
2. Lavozimda ko’tarilish tezligi turli lavozimlar uchun bir xil emas. 
Boshqalarga ko’ra muhandis va ustalar, ayniqsa 30—39 yoshdagi 
muhandis va ustalar sekinroq ko’tariladi.
3. Mutaxassislar lavozimda asosan vertikal bo’yicha o’stiriladilar, 
ya’ni ularning lavozimi yuqori bo’lgan sari ish xaqlari ham ortib boradi. 
Mutaxassislarning ko’p hollarda tegishli kasbiy ko’nikmalarga ega 
bo’lishlari uchun o’zlari egallab turgan lavozimlarga o’xshash boshqa 
vazifalarda ishlab ko’rish istaklari bo’lsa ham amaliyotda ularni kar’erada 
gorizontal siljitish usuli etarli darajada qo’llanilmaydi.
479
Boshqaruv o’rta bo’g’in lavozimida mehnat faoliyati

---

4. Mutaxassislarning mehnat faoliyatiga nisbatan qarashlari bir xil 
emas. 30 yoshdagi mutaxassislar mehnat faoliyati ijodiy yondashuvni talab 
etadigan ishlarni ko’proq yoqtiradilar. Bundan kattaroq yoshdagi 
mutaxassislar uchun mehnat jarayonida hamkasblari bilan ko’proq o’zaro 
muloqotda bo’lishi muhimroqdir. Personal bilan ishlashda bu xususiyatlar 
hisobga olinishi kerak.
5. Mutaxassislar kar’erasini rivojlantirish ob’ektiv omillar bilan 
bevosita bog’liq. Mehnatni tashkil etish, uni rag’batlantirish, attestatsiyani 
tashkil etish va uni o’tkazish, jamoadagi ma’naviy-psixologik muhit, 
rahbarlik darajasi va hokazolar ana shu omillar hisoblanadi.
Xodimni lavozimda o’stirish uchun uning mehnat faoliyati 
samaradorligini aks ettiruvchi asoslar talab qilinadi. Ular quyidagilardan 
iborat bo’lishi mumkin:
— xodimning lavozimda o’sishga shaxsiy qiziqishi;
— so’nggi yillar davomidagi sifatli va samarali mehnat;
—
attestatsiya (tanlov, qabul) komissiyalari yoki korxona 
rahbariyatining xulosasi;
— kasbiy mahorat va bilimdonlik (yuqori tayyorgarlik);
— boshqa korxona xulosasi yoki tavsiyasi (agar xodim o’sha 
korxonadan ishga qabul qilingan bo’lsa);
— talab etilayotgan ishlab chiqarish faoliyatiga psixologik layoqat.
Bunda xodim kar’erasini rivojlantirishni eng kami bilan 5 yilga, eng 
ko’pi bilan 10 yilga rejalashtirish tavsiya etiladi. Chunki yangi lavozimga 
(ayniqsa, rahbarlik lavozimiga) ko’nikish odatda 2—5 yil davom etadi. 10 
yildan so’ng esa mehnat sharoitlari jiddiy ravishda o’zgarib ketadi.
Personalni boshqarish amaliyotida kar’erani rivojlantirishning ikki 
turi farqlanadi:
— mutaxassisni lavozimda o’stirish;
— rahbarni lavozimda o’stirish.
Rahbarlar kar’erasini rivojlantirishda ikki toifa rahbarlarni mansabda 
ko’tarish nazarda tutiladi:
—yuqori bo’g’in rahbarligiga lavozimda o’stirish;
— o’rta bo’g’in (bo’linmalar) rahbarligiga lavozimda o’stirish.
Jumladan, o’rta bo’g’in (bo’linmalar) rahbarligiga lavozimda o’stirish 
besh bosqichdan iboratdir (11.19- rasm).
480
Boshqaruv o’rta bo’g’in lavozimida mehnat faoliyati

---

481
Oliy o’quv yurti
Talabalarning ishlab chiqarish jarayoni 
Baholash va muayan korxonada ishlash uchun tanlab olish
Baholash va A kadrlar zahurasi guruhiga saralab olish 
Baholash va boshqaruvning quyi bo’g’ini bo’sh rahbarlik lavozimiga 
ko’tarish uchun tanlash
O’qitish
Stajirovka 
Mehnat faoliyati 
Baholash va boshqaruvning o’rta bo’g’ini bo’sh 
rahbarlik lavozimiga ko’tarish uchun tanlash
Gorizantal 
siljitish 
Bo’linma 
rahbari 
lavozimiga 
tanlash 
Boshqaruv quyi bo’g’ini rahbari lavozimida mehnat faoliyati 
Baholash va B kadrlar zahurasi guruhiga saralab olish 
O’qitish
Stajirovka 
Mehnat faoliyati 
Mehnat faoliyati 
Yosh mutaxassisni kasbga yo’naltirish va kasbga ko’niktirish 
Boshqaruv o’rta bo’g’in lavozimida mehnat faoliyati
Baholash va boshqaruvning yuqori bo’g’ini bo’sh 
rahbarlik lavozimiga ko’tarish uchun tanlash
Gorizantal 
siljitish 
Bo’linma 
rahbari 
lavozimiga 
tanlash 
Baholash va C kadrlar zahurasi guruhiga saralab olish 
O’qitish
Stajirovka 
Mehnat faoliyati 
Bosqaruv yuqori bo’g’in lavozimida mehnat faoliyati
Yo’q 
Xa 
Yo’q 
Yo’q 
Yo’q 
Yo’q 
Yo’q 
Xa 
Xa 
Xa 
Xa 
Xa 
Yo’q 
Yo’q 
Xa 
Xa 
Xa