Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Normal kar’era.
Bu xodimning uning kasb tajribasi va malakasi 
oshishiga qarab lavozimda bosqichma-bosqich ko’tarilishidir. Bu 
kar’eraning davomiyligi xodim faol mehnat faoliyati davomiyligiga 
tengdir. O’rtacha bu xodim 40 yoshgacha bo’lgan davr uchun xarakterlidir. 
Normal kar’erada xodim bir lavozimda o’rtacha 3—5 yil davomida 
bo’ladi.
Sust kar’era
bir lavozimda uzoqroq muddatda ushlanib qolish 
xususiyati bilan farqlanadi. Odatda bu davr normal kar’eraga qaraganda 
o’rtacha 1,5—2 barobar ko’p, ya’ni 5—10 yilga teng demakdir. 
Lavozimda bu darajada sust o’sish sabablari ko’p jihatdan uning kasbiy va 
shaxsiy sifatlari, hamkasblari, mehnat jamoasi, rahbariyat bilan 
munosabatlari bilan izohlanadi. Sust kar’eraga kompaniya yoki firmada 
personalni rivojlantirish to’g’ri rejalashtiril-maganligi, ya’ni lavozimda 
o’sish imkoniyatlari cheklanganligi ham sabab bo’lishi mumkin. Bo’sh 
lavozim mavjud emasligi sababli xodim mehnat faoliyati turini 
o’zgartirishni xohlamasa uzoq vaqt bir xizmat vazifasida ushlanib qolishi 
mumkin.
Tipik kar’era
deyilganda xodimning kasbiy mahorat cho’qqisiga 
erishishi, malakasi umume’tirof etilishi, korxona tashkiliy tuzilmasida 
eng yuqori lavozim darajasiga ko’tarilishi bosqichma-bosqich, ushbu 
kasbiy va shaxsiy sifatlar muttasil takomillashib borishi uyg’un holda 
ro’y berishi tushuniladi.
Barqaror kar’erada
xodimning kasb faoliyati va lavozimda 
o’sishida muayyan chekinishlarga yo’l qo’yilishi mumkinligi nazarda 
tutiladi. Ya’ni bu xodimning mehnat faoliyati muayyan bosqichida o’z 
kasbini vaqtincha yoki bir umrga o’zgartirganligi, shuningdek ma’lumoti 
bo’yicha ixtisosligiga mos kelmaydigan lavozimni egallashiga to’g’ri 
kelganligini bildiradi.
Uzlukli kar’era
xodimning kasbda va lavozimda o’sishi beqaror 
bo’lishini anglatadi. Bu personalning mehnat faoliyatini tez-tez 
o’zgartirib turishi, ish joyini, korxona va tashkilotini muttasil 
almashtirishi, ma’lumoti bo’yicha ixtisosligiga muvofiq bo’lmagan 
lavozimlarni egallashi demaqdir.
Lavozimda o’sish bosqichlarini aniqlashning uslubiy asosi sifatida 
ikki: kar’era turi va boshqaruv tizimi omillari hisobga olinishi kerak 
(11.4- rasm).
460

---

1.