Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Ilm-fan 
diniy  aqidalarga  so‘zsiz  itoat  etish
talablarining  kuchayishi  ilm-fan  ravnaqiga  salbiy  ta’sir  etdi. 
Shunga  qaramasdan,  ilm  ahllarining 
ijodi  batamom  to‘xtab 
qolmadi.  Mahmud  ibn  Valining  1636-yilda  yozilgan  „Bahr  ul- 
asror“  („Sirlar  dengizi“)  asarida  samarqandlik  va  buxorolik  20 
nafar  olim  haqida  ma’lumotlar  berilgan.  XVII  asming  taniqli 
olimi,  Mir  Arab  madrasasi  mudarrisi  Muhammad  Sharif 
Buxoriy  (1609—1697)  falsafa,  tasavvuf,  tarix,  fiqh,  tilshu- 
noslik,  astronomiya  sohasida  20  dan  ortiq  asarlar yozgan.  Uning 
„Xoqonga  foydali  maslahatlar“  kitobida  shariat  qonun-qoida- 
lari,  ijtimoiy  hayot  va  axloqiy  muammolarga  oid  m a’lu­
motlar,  hukmdorlar  to ‘g‘risida  qiziqarli  lavhalar  o‘z  ifodasini 
topgan.
Subhonqulixon  davrida  tibbiyot  ilmi  rivojlandi.  Uning  ta- 
shabbusi  bilan  Buxoroda  „Dor  ush-shifo“  qurilib,  bemorlami 
davolash  ishi  yo‘lga  qo‘yilgan,  tibbiyotga  ixtisoslashgan  madrasa 
qurilib,  shifokorlar  tayyorlangan.  Subhonqulixonning  tibbiyotga 
oid  kitoblar jamlangan  nodir  kutubxonasi  bo‘lgan.  U  „Subhoniy 
tibbiyoti  bo‘yicha  davolash“  va  astronomiyaga  oid  „Baxth  soatni 
aniqlashda  oy  manzillarining  mohiyati“  nomli  kitoblar  yozgan.
XVII—XVIII  asr birinchi  yarmida  Bu­
xoro  tarixiga  doir  qator  asarlar  yara-
Tarixnavislik
48

---

tiladi.  ТапхсЫ va geograf olim Mahmud ibn Valining  „Oliyjanob 
insonlar  jasorati  xususida  sirlar  dengizi“  („Bahr  ul-asror“) 
asarida  Movarounnahr  va  Xuroson  tarixi,  mamlakatlar,  shahar- 
lar,  okean  va  dengizlar,  hayvonot  olami  haqida  qimmatli 
ma’lumotlar  bayon  qilinadi.  Shuningdek,  bu  davrda  Muham­
mad  Yusuf  Munshiyning  „Tarixi  Muqimxoniy“,  Muhammad 
Amin  Buxoriyning  ,,Ubaydullanoma“,  Muhammad  ibn  Muham­
mad  Zamon  Buxoriyning  „Tarixlar  dengi&“,  Abdurahmon  Tole- 
ning  „Abulfayzxon  tarixi “  kabi  muhim  asarlar  yaratildi.