(1 7 9 9 — 1880)
edi. Shoirning ayniqsa
,,0 ‘roqchilar“ , ,,C ho‘ponlar“ , ,,E lb ilan “ kabi she’riari xalq orasi-
da m ashhur b o ‘lib, ularda qoraqalpoq xalqining Xiva xonligi tobe-
ligiga tushib qolgan davrdagi og‘ir ahvoli, erksiz turm ushi,
hukm ron tabaqalar kirdikorlari katta m ahorat bilan fosh etilgan.
... .
Ajiniyoz Q o‘siboy o ‘g‘li (taxallusi Ze-
jiniyoz
var) ham
(18 2 4— 1878)
qoraqalpoq xal
qining atoqli shoirlaridan biridir. M o‘y-
30- §. XVIII—XIX asrlarda qoraqalpoq adabiyoti ravnaqi
112
noqdagi eski m aktabda o ‘qigan. Keyin
Xivadagi Sherg‘ozixon madrasasida ilm
olgan. Ajiniyozdan yuzdan ortiq she’r va
dostonlar meros qolgan. She’rlarida Vatan,
insonparvarlik g‘oyalari kuylangan. Shoir-
ning ,,Bo‘zatov“ dostonida esa qoraqalpoq
xalqining boshqa yurtlarga ko‘cliib ketishga
majbur etilganligi katta m ahorat bilan tas-
virlangan.
1999-yilda Ajiniyoz tavalludining 175
yilligi nish on lan d i. N u k u sd a A jiniyoz
maydoni barpo etildi va unga haykal o ‘r-
natildi.
Ajiniyoz.
„Undiradi och xalqdan,
Yetimlar yig‘lar xo ‘rlikdan,
Boy omon qoldi soliqdan,
Tuhmat to ‘lov bo‘ldi soliq.
,,0 ‘g‘limga“ , „Alimoq b o ‘lm a“ kabi
she’rlari orqali esa yoshlarni Vatanni se-
vishga, m a’rifat cho‘qqilarini egallashga
chaqiradi.
Berdaq xalq hayotini, uning ezgu
orzu-istaklarini yaxshi bilgan shoir edi.
Shuning uchun ham uning she’rlarida
xalqparvarlik rulii kuchli edi. Xususan,
Berdaq.
R ,
Qoraqalpoq xalqi adabiyoti uning asos-
er at|
cliisi Berdaq (1827—1900) (taxallusi;
asl ismi Berdimurod Qarg‘aboy o ‘g ‘li) nom i bilan masliliurdir.
Berdaq avval ovul maktabida, so‘ngra madrasada tahsil ko‘rgan.
U Navoiy, Fuzuliy, M ahtum quli, K unxo‘ja asarlarini chuqur
m utolaa qilgan, ulardan o ‘rgangan. Berdaq tarixni, xalq og‘zaki
ijodini mukammal o ‘zlashtirib oladi. Uning ijodi 18—19 yoshlarda
do ‘mbira chertib, she’r aytishdan boshlangan. 25 yoshida u
iste’dodli shoir sifatida xalq orasida tanildi. Uning ,,Bo‘lgan
emas“, ,,Umrim“ va ,,Soliq“ kabi she’rlarida melmatkash xalqning
og‘ir hayoti o‘z aksini topib, Xiva xonlari, amaldorlari zulmiga
qarslii xalq noroziligi ifodalangan. Xususan, ,,Soliq“ she’rida
bunday deb nola qiladi:
8 — O'zbekiston tarixi, 8-sinf
113
shoir o ‘zining „Xalq uch u n “ degan she’rida yoshlami m eh-
natkash xalq uchun jonini ayamaslikka chaqiradi:
B o‘ri hech vaqt o ‘z dardini bildirmas,
Yaxshi odam dushmanini kuldirmas,
Qo‘ldan kelsa unga davron surdirmas,
Er yigitning joni qurbon xalq uchun.
Berdaq tarixiy mavzularda ham qalam tebratgan. Uning
,,Omongeldi“ , ,,Oydo‘stbiy“ , ,,Em azarbiy“ kabi asarlarida xonlar
zulmiga qarshi kurashgan xalq qahramonlari faxr bilan kuylanadi.
,,A vlodlar“ asari tarixiy voqealar solnom asi b o ‘lib, u n d a
xalqlaming kelib chiqishi, qoraqalpoq xalqining boshqa turkiy
xalqlar bilan aloqasi, ulam ing hayotidagi umumiylik kabi jihatlar
bayon etilgan.
Xiva xonligi zulmiga qarshi ko‘tarilgan isyon ,,Emazarbiy“
dostonida ham aks ettirilgan.
1998-yilda mamlakatimizda Berdaq tavalludining 170 yilligi
keng nishonlandi. Toshkent shahridagi xiyobonlaming biriga
Berdaq nom i berildi va byusti o ‘matildi. Shoir tug‘ilgan joy —
Bo‘zatovda ham Berdaq byusti o ‘matildi, Nukus shalirida Berdaqqa
haykal qo‘yildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |