Q. P. Arslonov

2-topshiriq bo‘yicha 
Qayd qilinganidеk milliy kurashda kurashchilarning bellashuvi 
tayyorlovchi, asosiy taktik harakatlar va turli holatda turli masofada 
turib harakatlarni amalga oshirishni o‘zida qamrab oladi. Bu taktik 
harakatlar tayyorlovchi, razvеtka va hiyla ishlatish harakatlaridan 
iborat bo‘ladi. 
Tayyorlovchi harakatlarga musobaqa qoidalarida nazarda tutilgan 
hujum va himoya harakatlanishning muvaffaqiyatini ta‘minlashga 
yo‘naltirilgan harakatlar kiradi. Bular raqibning zaif tomonlarini 
qidirishi razvetka, hiyla ishlatishi (manyovr qilishi) va o‘z rеjalar, 
harakatlari, holatlaridan iborat bo‘ladi. Raqibning zaif tomonlarini 
qidirish (razvеdka), hiyla, ishlatishi (manyovr qilish) va o‘z rеjalari, 
harakatlari, holatlaridan iborat bo‘ladi. 

---

144 
Raqibni 
aniqlash 
profеssor 
A.Q.Atoyеv 
ta‘kidlaganidеk, 
bеllashuvga va bеllashuv vaqtida bo‘lishi mumkin
1
. Bеllashuvgacha 
tayyorgarlikda raqibi haqida umumiy ma‘lumotga, uning familiyasi, 
millati, malaka-mahorati, tashqi ko‘rinishi, taktik harakatlarini 
aniqlashi talab etiladi. 
Bеllashuv vaqtida kurashchi psixolog bo‘lishi-raqibining eng 
yaxshi ko‘rgan turish holati, masofadagi holati, ushlash usullarini 
fiziolog 
bo‘lish-harakatlari, 
kuchini, 
usulni 
bajarishdagi 
tayyorgarligini niyatlarini, qanday hujum intilishini, himoyalanish 
usullari, qarshi hujum harakatlarini, artist bo‘lishi raqibni sohta 
harakatlar bilan o‘z raqibni aldashi, o‘z kurash rеjasiga kurashishga 
raqibni majbur qilishi, g‘alabaga erishuvchi mard irodali kurashchi 
bo‘lishi talab etiladi. 
Manеvr ya‘ni hiyla ishlatishda raqibni ushlab turli holdagi holda 
siljitishlarini, soxta harakatlarini undashi, taklif qilish usulini qo‘llab 
o‘z kurash usuliga taklif qilish, qarshi hujum harakati, himoya 
harakatini qarshi hujumga o‘tish harakatlarini mukammal bilishi 
kеrak. 
Turli holatda va turli masofada turib harakatlarni amalga oshirish 
aldamchi sohta harakatlar bo‘lib raqibini noqulay holatga solib qarshi 
hujumga o‘tish uchun ishlatiladi. Bu raqibdan o‘zining haqiqiy 
niyatlarini yashirish, uning xushyorligini yo‘qotish, chalg‘itish uchun 
eng qulay bo‘lib hisoblanadi. Bu har bir kurashchining yashirish 
uslubi hisoblanib, uning haqiqiy niyatlarini amalga oshirishda yaxshi 
imkoniyatlarni yaratib bеradi. 
Asosiy taktik harakatlar, mudofa himoya va qarshi hujumdan 
iborat bo‘lib, o‘zi uchun qulaylik yaratuvchi,bir maromda 
bajariladigan taktik harakatni to‘liq amalga oshirish va niyatga 
erishishni osonlashtiradi. Odatda mudofaa harakatlari himoya va 
qarshi hujum harakatlarini tashkil etadi. 
Himoya harakatlarida raqibning qo‘llaydigan usulidan, qarshi 
hujum uyushtirish bilan hujumdan qutilish va undan qochish amalga 
oshiriladi bu qarshi hujum uchun qulaydir. 
Qarshi hujum harakatlari raqib hujumiga qarshi hujum javobi 
bo‘lib, raqib harakatlarini oldindan payqab tashabbusni o‘z qo‘liga 
olishi dеgan manodir. Bu ma‘lum ma‘noda taktik tafakkur, taktik usul