Q. P. Arslonov

Tulum bilan bajariladigan mashqlar 
Mashg‘ulotlarda jismoniy chiniqishni kuchaytirish maqsadida 
tulumlardan foydalanish tavsiya etiladi. Bunda tulumlar turli 
og‘irlikda va turli shaklda bo‘lishi mumkin. Masalan, gavdasi uzunroq 
qilib ishlangan, bosh va qo‘lli, ammo oyoqsiz tulum, xuddi shunday 

---

108 
shaklda-yu, lеkin ikkala oyoqlari bo‘lgan tulum. Qo‘l, oyoqlari butun 
va ustiga chopon (chopon tulumning ayrim joylariga tikib qo‘yiladi va 
bеlbog‘ 
bilan 
bog‘lanadi) 
kiygizilgan 
tulum 
kurashchining 
harakatlariga ancha yaqinlashtirilgan va moslashtirilgan bo‘ladi. 
Tulum bilan turli xil mashg‘ulotlarda bajariladigan mashqlar: 
qoqma, podbiv (oyoq bilan oyoqqa urish), oyoq bilan chalish (5-a, 
b
rasmlar)dan iborat bo‘lib, bunda, tulumni yonboshdan, еlkasidan, 
orqasidan oshirib tashlash usullari bajariladi va boshqa usullar bilan 
ham qo‘llanilishi mumkin(5 a,b-rasmlar). Shuningdek, bu va shu kabi 
tulum bilan bajariladigan mashqlar maxsus jismoniy tayyorgarlik 
mashqlari tarkibidan o‘rin olib, ular asosan qo‘l yoki oyoq 
muskullarini mustahkamlashga, raqibining har qanday hujumini 
qaytarishga tayyor turishga hushyorlik, epchillik, tezkorlikni 
oshirishga yo‘naltirilgan mashqlar hisoblanadi (6- 
a, b, v, g, d, е
rasmlar). 
Kurashda harakatni maromida olib borishni yo‘lga qo‘yish 
ko‘nikma va malakalarni shakllantirish uchun har bir kurashchi 
o‘zining umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarligini qo‘l, oyoq, bel 
muskullarining barqarorligini ta‘minlovchi mashqlarni bajarib 
turishga to‘g‘ri keladi. Bunda rezina bovliq bilan mustahkamlangan 
tulumni uloqtirish mashqlari juda katta yordam beradi.