Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

•  •  ••••  •  •
•   •  
•
•  
• • ; : • . •   • .
•   •
J.I.2-rasm.
  Fazoviy  zaryad  (2) 
termokatod  (/)  oldida.
elektrodli  lampaning  asosiy  xu- 
susiyati  uning  ventil  harakati, 
ya'ni  bir  tom onlam a  o'tkazish 
xususiyati  sanaladi.
Ikki  elektrodli  lam paning 
anodida kuchlanish boMmaganda, 
katod orqali  nurlanayotgan erkin 
elek tro n lar 
b o ‘shliqda  katod 
yonida  bo'shliq  zaryadini  hosil 
qiladi  (1.1.2-rasm).
Ba'zi  bir  elektronlar  fazoviy 
zaryad atrofidan  katodga qaytadi, 
boshqalari diffuziya hisobiga anod 
sathiga yetib boradi, bunda kichik 
hajmdagi anod  toki  hosil b o ‘ladi. 
U  mikroamperlarda o ‘lchanib,  boshlang'ich  anod  toki 
l o
 deyiiadi. 
Bu tokning hajmi  asosan  katod  va anodning o ‘rtasidagi  masofaga, 
uning yuziga va katodning emissiya qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Anod  zanjiri  tokining  anod  kuchlanishiga  bogMiqligi  1.1.3- 
rasmda  tasvirlangan.  Bu  diodning  volt-am per  tavsifi  deyiladi.
K o o rd in a ta n in g   g o riz o n ta l 
o 'q i d a   v o ltla r d a  
Ut
  a n o d  
kuchlanishi,  vertikal  o ‘qida  — 
milliamperlarda  /   anod tokining 
qiymati  qo'yilgan. 
.
Diodning  bunday  tavsifini 
q u y id a g i  sx e m a d a   k o ‘rish 
m um kin  (1.1.4-rasm ).  Lam- 
p an in g   an o d ig a  k u ch lan ish  
potensiom etr  R  orqali  anod 
batareyasidan  Ba  uzatiladi  va 
voltm etr  V  orqali  oMchanadi. 
Anod  zanjiriga  ulangan  mil- 
liampermetr  mA  orqali  diod-
1.1.3-rasm.
  Anod  tokining anod 
n in .g 
shu  zanjirida  paydo  bo ‘-
kuchlanishiga bog'iiqligi. 
ladigan  toki  oMchanadi.
106
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Potensiometming u yoki bu 
yoqga siljitib turuvchi eng chekka 
pastdagi  holati  0  nuqtasiga 
to ‘g‘ri  keladi,  unda  anoddagi 
kuchlanish 0 ga teng. Anod toki 
ham bu paytda 0 ga teng bo‘ladi.
Anoddagi  musbat  kuchlanish 
ushlagichning  yuqoriga  ko‘ta- 
rilishiga  qarab  ohista  ko‘tarila 
b o r a d i.  S hu  b ila n   b irg a , 
anoddagi tok ham ortib  boradi.
Avval  U a gorizontal  o ‘qqa  nis- 
batan  uncha  katta  bo  lmagan 
burchak  ostida  harakatlanadi, 
keyin tikka  ko'tariladi.
V olt-am per tavsifidan  foy- 
dalanib,  anoddagi  har qanday  kuchlanishda  anod  tokini  aniqlash 
mumkin.
/a fazoviy zaryad qoidasida anod  tokining kattaligi  ikkidan uch 
darajasi  qonuni  orqali  aniqlanadi:
bu yerda: 
A
 — elektrodlaming kattaligi va o'zaro joylashishi, shakliga 
bog‘liq bo‘lgan o'zgarmas koeffitsiyentidir; 
Ua
  —  anod  kuchlanishi.
Ikkidan  uch  qonuni  yaqinlashgan  hisoblanadi,  chunki  u 
elektronlarning  boshlang‘ich  tezligi  ta'sirini,  ch o ‘g‘lanuvchidagi 
to k n i  hosil  qiluvchi  magnit  m aydonini,  katod  uzunligidagi 
haroratning  bir  xil  bo‘lmaganligini,  elektrostatik  emissiya  va 
boshqalami  hisobga olmaydi.
Endi  ikki elektrodli  lampalar (diod)larning  parametrlari bilan 
tanishib  chiqamiz.
Param etrlar deb,  lampaning asosiy xususiyatlarini xarakterlab 
beradigan  kattaiiklarga aytiladi.  Parametrlarning  sonli  kattaliklari 
u  yoki  bu  lampaning  ishlatiladigan  sohasini  aniqlab  beradi.
Ikki  elektrodli  lampaning  asosiy  parametrlari 
S
 tavsifining  va 
diodning  ichki  qarshiligining  o ‘zgaruvchan  tokga  R.  (differensial
l.i.4-rasm.
  Diodni  lavsiflovchi 
sxema.
107
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qarshilik)  tikligi  hisoblanadi. 
Asosiy  param etrlarni  uchbur- 
chak 
a b c
  orqali  aniqlanadi 
(1.1.5-rasm),  bizni  qiziqtirgan 
uchastkasida u  ko'pincha to‘g‘ri 
liniyali  bo'ladi.
T av sifn in g   tik lig i