Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

^
 
^
 
“U + 
±
0
^
a 
h 
d 
e 
f
1.3.2-rasm.
 
0 ‘zgarmas  tok  manhalarining  shartli  belgilari: 
a
—galvanik  va  akkumulyator elementlari; 
b
—elektr  mexanikaviy  generator; 
d—
 termo- 
elektr  generator  (termopar); 
e—
 fotoelement; / —o'zgarmas  tok  elektr  yuntuvchi  kuch 
(F  Yu.K.)  manbasining  umumiy  belgisi.
0 ‘zgarmas  tokni  mexanikaviy  (elektrodvigatellar),  issiqlik, 
yorug‘lik,  elektrolizga aylantiruvchi  uskunalar  iste'm olchilar deb 
ataladi  (1.3.3-rasm).
/
1.3.3-rasm.
 O'zgarmas tok iste'molchilarining shartli belgilari: 
a—
elektrodvigatel; 
b—
 rezisior; 
d
~isitish  elemenli;  e—elektr  pechkasi;
/ —yoritish  lampasi.
+  
-
- f   t ) l —
_n_
-C D -
Q
b
d
e
8
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.4.  Tok  kuchi
Tok  kuchining  ta'sirini  uning  kuchini  fikrlash  bilan  aniqlash 
mumkin.  Tok kuchi o'tkazgichning ko‘ndaiang kesimidan  ma’lum 
vaqt ichida o'tgan elektr miqdoriga bog'liq.
Tok kuchi o ‘tkazgichning  ko'ndalang  kesimidan birsekundda 
o'tgan elektr miqdori bilan oMchanadi.  1  Kulon zaryad  6,25  •  10,s 
elektronlar zaryadiga teng.
Agarda  tok  kuchi  /b ila n ,  elektr  miqdori 
Q
  bilan  belgilansa, 
o'tkazgich  kesimi  yuzasidan  o ‘tgan  elektr  zaryadi  vaqti 
t
  bo ‘lsa, 
u  holda elektr miqdorini vaqt  miqdoriga boMib,  tok kuchini  quyi- 
dagicha topamiz:
/
Tok  kuchini  oMchash  uchun  am per  oMchov  birligi  xizmat 
qiladi.  Amper  —  bu  shunday  tok  kuchiki,  unda  o'tkazgichning 
ko‘ndalang  kesimidan  bir  sekunda  bir  Kulon  elektr  o'tadi.
Shunday  qilib,
l 
K,
1
A  = — L.
 
Is
Kulon 
Kt
 harfi,  amper esa A xarfi bilan belgilanadi.  Agarda tok 
kuchi  3  amperga teng boMsa,  u  holda  1  =   3A deb yoziladi.
Amperning  mingdan  bir  qismini  milliamper,  milliondan  bir 
qismi  esa  mikroam per  deb  aytiladi.
Shunday  qilib,  1A  =   1000  milliamper  (mA),  1A  =   1000000 
m ikroam per  (mkA).
4.1-masala. Yarim soatda o ‘tkazgichning ko‘ndalak kesimidan 
3600  K; elektr  o ‘tadi.  0 ‘tkazgichdan  o ‘tgan  tok  kuchi  miqdorini 
topish  kerak.
Yechish.
 Tok kuchi miqdori quyidagi  formula bo‘yicha topiladi:
/
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Formulada  vaqt 
t
 sekundda  berilganligi  sababli  yarim  soatni 
sekundlarga  aylantirish  kerak:  60  •  30  =1800  s.
Endi  tok  kuchini  topamiz:
Q
 
3600 
K,
“ 
t 
~
 
1800 
5
 
"
 
'