Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

1.3.  ( ) ‘zgarmas  tok  elektr  zanjiri
Elektrtokini  hosil qiluvchi va uning oqib  o'tishini  ta'minlovchi 
qurilmalar  yig'indisi  elektr  zanjiri  deyiladi  (1.3.1-rasm).
E lek tr  z an jirin in g   asosiy  qism lari  m anba  (g e n e rato r), 
iste’molchi  va  biriktimvchi  o ‘fkazgichlar  (simlardan)  iborat.
Elektr  zanjiridan  o'tayotgan  tok:
bu yerda: 
E —
 o ‘zgarmas tok manbai; 
U
 —  kuchlanish, volt bilan 
oMchanadi; 
R —
  qarshilik,  Om  bilan  o'lchanadi; 
I —
  tok  kuchi, 
am per  bilan  o'lchanadi.
/
1 3 .1-rasm
  Elektr zanjirining eng sodda chizmasi:
E —
  manba  (elektr  yuritnvchi  kuch),  E.Yu.K; 
R  —
  Iste'molchi  (qarshilik),  Om;
/ — tok  kuchi,  A
;  U —
  manbadagi  kuchlanish,  V; 
UH
  -   qarshilik  uchlaridagi  kuchlanish.
7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Vaqt birligida miqdori va yo'nalishi  o ‘zgarmaydigan  elektr toki 
o'zgarm as tok deb ataladi.
Zanjirdan  vaqt  birligi  I  sekund  ichida  kuchi  1  Amper  (1  A) 
ga  teng  b o ‘lgan  tok  o ‘tsa,  zanjirga  zaryadlar  m iqdori  1  Kulon 
(1  K)  ga  teng  bo ‘lgan  elektr  zaryadlari  keltirilgan  hisoblanadi.
E lektr  energiya  m anbai  bir  necha  xil  boMishi  m um kin. 
Birinchisi,  elem entlar  manbai  hisoblanib,  iste'm olchilam i  elektr 
energiyasi bilan ta'm inlaydi.  Ikkinchisi,  elektr energiyasini boshqa 
turdagi  energiyalarga aylantirib beradi  (mexanika,  issiqlik,  yorug'- 
lik,  kimyoviy va  boshqalar).  Uchinchisi,  elektr energiyasini  m an- 
badan  elektr  iste'm olchilarga  yetkazib  beradi  (o'tkazgichlar, 
uskunalar va  boshqalar).
O'zgarmas  tok  manbalari  galvanik  elem entlar,  elektr  akku- 
m ulyatorlar,  fotoelem entlar,  elektromexanikaviy  generatorlar, 
term oelektr  generatorlardan  iborat  (1.3.2-rasm).