Q davranov, B. Aliqulov nanobiotexnologiya

shaklni eslash samarasi 
deb nom olgan.
XX asmi oxiriga kelib, shaklni eslash samarasi 20 dan ko‘proq 
qotishmalarda topilgan. Shular orasida eng ko‘p tarqalgan va qayta tiklash 
tibbiyotida keng ishlatiladigan nikelni titan bilan qotishmasi nitinol 
hisoblanadi. Nitinoldan fiksatorlar va bo‘g‘inlar uchun skobalar, tomirlami 
ichidagi yupqa devorlar, tibbiyot instrumentlarini ishchi qismlarini 
tayyorlash mumkin (136-rasm). Bu qotishmalami foydali xususiyati 
shaklni eslash samarasi bilan birga yuqori darajada egiluvchanligidir.
136-rasm. Tomir ichidagi implantat (stent).
244

---

Bugungi kunda shikastlangan organlami tiklash nafaqat zamonaviy 
tibbiyotni, balki biologlar, texnika fanlari vakillarini ham diqqatini 
o‘ziga tortgan dolzarb muammoga aylangan. Mana shu yo‘nalishlami 
birlashishi natijasida butunlay yangi tarmoqlararo yo‘nalish -
to‘qima
injenerligi 
shakllandi.
To‘qima injenerligini vazifasi - biologik to‘qimalarning kompo-
nentlarini konstruksiya qiiish va uiarni tirik organizmga implan­
tatsiya qilishdan iborat
To‘qima implantlarini tayyorlash texnologiyasi quyidagilami o‘z 
ichiga oladi:
1. Dastlabki hujayra materialini tayyorlash. Buning uchun patsientni 
(kasaldan) tiklanishi lozim bo‘lgan to'qimasidan hujayra olinadi. 
Ko'proq ixtisoslashmagan (o‘zak, stvol) hujayra olinadi, chunki ular 
sun’iy muhitda boshqalardan ko‘ra yaxshiroq ko‘payadi.
2. Patsient hujayrasini o‘stirish uchun biologik mos kelaoladigan 
konstruksiya (matrikslar) tayyorlash.
3. Laboratoriya sharoitida to‘qimalami shakllantirish (in vitro). 
0 ‘zak hujayralar maxsus muhitga solinganda ular ma’lum tip hujayraga 
aylanadi (137-rasm).
4. Tayyorlangan konstruksiyani patsient organizmiga implantatsiya 
qiiish.
To‘qima muhandisligini muhim vazifasi, to'qima hosil bo'lishini 
osonlashtiruvchi uchlamchi matrikslami konstruksiya qilishdir. 
Matriks
- karkas vazifasini bajarishi hamda o‘zak hujayralarini ko‘payishiga va 
ulami yangi to‘qimani ixtisoslashgan hujayraga aylanishiga yordam 
beraolishi (mana shu jarayonlami ko‘chaytirishi) kerak.
To‘qima xo'jayin organizmga implantatsiya qilinib, yangi to‘qima 
hosil bo‘lgandan keyin, butunlay erib ketadigan matriksda o‘stirilishi 
yaxshiroq hisoblanadi. Bunda shikastlangan joyda faqat yangi to'qima 
qoladi. Shuningdek, matriks va yangi to‘qima qisman shakllangan 
«Biokompozit»ni ham implantatsiya qiiish mumkin.