Q davranov, B. Aliqulov nanobiotexnologiya

5. To‘qima injeneriyasi
245

---

buyrak
137-rasm. To 'qima muhandisliginingprinsipi.
«Ideal» (mukammal) matriks qanday xossalarga ega bo'lishi kerak?
1. Matriks xo‘jayin-organizm to‘qimalarini strukturasiga o‘xshagan 
va to'qimani bo‘shliqda o ‘sishini ta’minlashi kerak.
2. Matriks butun hujayraga ozuqa moddalari kirishini ta’minlab 
turadigan yirik g‘ovakchalar majmuasiga ega bo'lishi kerak.
3. Matrikslami sirti ma’lum strukturaga ega bo‘lishi kerak, chunki 
matrikslardagi nanometr darajasidagi g‘ovaklar tartibi yoki ularni sirtini 
g‘adir-budirligi, ularga yopishadigan hujayralami funksional faolligiga 
ta’sir ko'rsatadi.
4. Mukammal matriks uchun zarur bo‘lgan xususiyat - bu 
bioparchalanish xususiyati. Matriks parchalangandan key in hosil bo‘la- 
digan mahsulotlar organizmdan tez chiqib ketishi kerak.
5. Optimal karkaslar to‘qima hujayralarini o‘z-o‘zidan tiklanishini 
faollashtiradi 
(matriks 
materiallariga, 
biologik 
faol 
moddalar, 
hujayralami o‘stirish faktorlari, dorivor moddalar qo‘shish mumkin).
246

---

6. 
Matriksni mexanik xususiyatlari xo‘jayin-organizmni to‘qima- 
larini xususiyatlariga mos kelishlari kerak.
Matrikslar biologik to‘qimalardan tayyorlanadi. Buning uchun 
ulardan hujayralami chiqarib tashlash va hujayralararo moddalarning 
uchlamchi strukturasini saqlab qolish o‘ta muhimdir. Shuningdek, 
matrikslami noorganik va organik materiallardan, masalan, sopol, 
gidroksilappatit, polimerlar, kollagen, jelatin, marjon va boshqa 
birikmalar asosida ham tayyorlash mumkin. Parchalanmaydigan 
matrikslardan foydalanilganda, organizmda begona materialni uzoq vaqt 
davomida qolib ketishi bilan aloqador bo'lgan muammolar paydo 
bo‘ladi. Matrikslar tayyorlashda biologik parchalanuvchi polimerlarga 
ustuvorlik berilishi ham mana shu bilan bog'liq. Hozirgi vaqtda, bu 
maqsadda sut va glikol kislotasi asosida tayyorlangan polimerlardan 
keng foydalanib kelinmoqda. Aynan shular asosida teri, suyak, tog‘ay, 
pay, mushak tolalari va boshqalar tayyorlash yo‘lga qo‘yilgan.
Matriks tayyorlashni istiqbolli usullaridan biri