Q davranov, B. Aliqulov nanobiotexnologiya

О 
10 20 30 40 km 
0 50 100150200 250
127-rasm. Immunoglobulinlar «M»ni erkin holatda (chapda) va immunli
komplekslar ко 'rinishida (narkozda) atom-kuchli mikroskop yordamida
olingan ко ‘rinishi; о ‘ngda - alohida ajratib olingan immunoglobulin
molekulasini uchlamchi rekonstruksiyasi.
0
штшшттшштшшт
и
0 10 20 30 40 km 
0 50 100150200 250 km
128-rasm. Immunoglobulinlar «G»ni erkin holatda (chapda) va immunli
komplekslar holatida (markazda), atom-kuchli mikroskop yordamida olingan
ко ‘rinishi; о
 '
ngda
- 
alohida ajratib olingan immunoglobulin molekulasini
uchlamchi rekonstruksiyasi.
Sun’iy 
antitelalar 
olish. 
Bizni 
xilma-xil 
va 
kunma-kun 
mukammallashib borayotgan mikroorganizmlar o‘rab turadi. Ulami
235

---

hujumidan bizni antitanalar himoya qiladi. Antitanalar - B-limfotsitlar 
tomonidan odam immun sistemasini hujayralarini ishlab chiqaradi.
Antitanalar (to‘liq nomi - monoklonal antitana) qadimiy tabiiy 
struktura hisoblanadi. Har bir antitana - oqsilni Y ga o‘xshagan 
molekulasi bo‘lib, ularni har biri 2 og‘ir va 2 yengil polipeptid 
zanjirlardan hamda murakkab shakllardan tashkil topgan (129-rasm).
Antitana 
Nanotelo
®sigmentVCha" 
0 0 ‘zgarmas sigment
il O ‘zgarmas sigment # 0 ‘zgaruvchan sigment
® Shakarlar
129-rasm. Antitanalaming struktur ko'rinishi.
Odam antitanalarining millionlab xilma-xil shakllari, birgina 
strukturani har xil variantlari hisoblanadi: 2 ta kattaroq (og‘irroq) 
zanjirlar, 2 ta kichikroq (yengil) zanjir bilan bogMangan. Zanjir 
shoxlarini variabel segmentlar juftligi har bir tipdagi antitanalar uchun 
unikal bo‘lib, u «komplementarlikni aniqlovchi qism (uchastka)» deb 
ataladi. Aynan mana shu qism antitana qanday nishon bilan 
bogManis'nini belgilaydi. Nanotana - bu tuya antitanasini o‘zgaruvchan 
(variabel) qismi, unda yengil zanjir boim aydi. Kattaligi bo'yicha 
antitandan 10 marta yengilroq.
236

---

Antitanalar 
qonda 
suzib, 
«yo‘lma-yo‘I» 
o‘ziga 
uchragan 
molekulalami tekshirib yuradi. Har bir antitana faqat bitta o‘ziga mos 
keladigan mikrob turini, allergenni yoki toksinni «axtarib» topadi. 
Immun himoyani mukammalligiga qaramasdan odam tez-tez kasallanib 
turadi. Immun sistema faoliyatida kamchiliklar seziladi: ba’zan juda 
sekin ishlaydi, ba’zan oqlab bo'lmaydigan «madaniyat» (masalan, rakka 
nisbatan) ko‘rsatadi, ba’zan esa katta kuch bilan transplantatsiya 
qilingan organlami chiqarib tashlashga harakat qiladi. Ba’zida xatolikka 
yo‘l qo‘yib, organizmni o'zini hujayrasiga qarshi hujum boshlaydi. 
Bunday holatda immun reaksiyani o‘zi organlami o‘z-o‘zidan 
parchalanishiga olib keladi. Masalan, revmatoidli artritda bo‘g‘imlami 
ishdan chiqishi.